83075 skanuj0172 (4)

358 DEONrOLIKilA I I Yt /SA

wyłącznym tworem woli społeczeństwa, od niego wszechstronnie /ale/ nym. Szczególnie w sferze uprawnień osobowych człowiek nie posiadałby niczego jemu wewnętrznie w lasnego i odrębnego, zdany byłby wyłączni* na łaskę i niełaskę społeczeństwa. Społeczeństwo daw ałoby mu uprawnie nia, ale też mogłoby go ich pozbaw ić lub ograniczyć odpowiednio do swo ich interesów. Taki pogląd na źródła podmiotowych upraw^rnień nieuchron ną koleją rzeczy prowadzi do totalistyczncgo unicestwienia człow ieka Różne formy manipulowania człowiekiem obserwowane we współczesiu i cywilizacji są praktycznym potwierdzeniem lej diagnozy.

Przytoczone racje wskazują, że teza, która w człowieku, dokładnici mówiąc-w osobie ludzkiej widzi autonomiczny i nienaruszalny (w ety* nym oczywiście znaczeniu) podmiot działania moralnego wyposażony w mc zbywalne prawa i obowiązki stanowi nic tylko niezmiennie ważne zdam. filozoficzne, ale także doniosłą wartość cyw ilizacyjną. Z tego - między innymi ideowego źródła biorą znowu początek wszystkie tendencje. kt« • re usiłują tę wartość zabezpieczyć w świadomości moralnej i systcmach prawnych współczesnego świata propagując różne „deklaracje" czy tez „kodeksy" praw człowieka. Odpowiedni zestaw tych praw głosi także eh ka chrześcijańska. Ponieważ jednak będą one przedmiotem wnikliwych rozważań nad odnośnymi zagadnieniami w ramach etyki szczegółowe! zarówno osobowej, jak i społecznej, wobec tego w etyce ogólnej można sic ograniczyć do ukazania moralnych źródeł fundamentalnych praw t/l<> wieka i podkreślić ich wielkie znaczenie w^f strukhirze obiektywnego i ab solutnego porządku moralnego.

SYNEJDEZJOLOGIA CZYLI NAUKA O SUMIENIU

Lektury

(i Kalinowski, Inilialion a la philosophie morale, s 183-193.

I Nagómy.ks.. A. Dcrd/iuk OFMCap(reA), Człowiek Sumienie Wartość, Lublin 19*»7 S Olejnik. W odpow iedzi na dar i powołanie Boże. Zarys teologii moralnej. Warszawa

1979, s. 191-212.

V. Ślipko, Etyka a sumienie, w: A. Grajcarek (red ). O sumieniu. Kraków 1996. s 57

76.

A L. Szafrański, ks.. Sumienie, jego struktura i wychowanie. Lublin 1958.

I Woroniccki OP. Katolicka etyka wychowawcza, s 291-299.

R07D7.IAL I

GENEZA PROBLEMATYKI SUMIENIA I JEJ HISTORYCZNE DZIEJE

Wprowadzenie

Skąd bierze się etyczna problematyka sumienia i na czym polega jej istotny sens? Chcąc odpowiedzieć na te pytania należy najpierw wziąć pod uwagę dwa momenty.

Dotychczasowe rozważania doprowadziły do wniosku, że istnieje obiektywny, ponadindywidualny porządek moralny, oparty na moralnej naturze człowieka. Z drugiej jednak strony w iadomo, żc akty moralne spełnia nie ogólnie pojęta natura, ale żywy. konkretny człowiek. Tworzy się w ten sposób pewien rozziew między ogólnym charakterem obick tywnego porządku moralnego a konkretnością życiowej praktyki ezłow ic ka Należy zatem wyjaśnić, czy łączy je jakiś pomost, na czym polega jego mechanizm 11 zy w ogóle jest r/cczą możliwą, aby obiektyw ny po