86013 Obraz 9 (22)

Olei silnikowy

DOBÓR OLEJU SILNIKOWEGO Olej, oprócz podstawowej roli czynnika smarującego, spełnia w silniku również kilka ważnych fUnkcji, m.in. czynnika chłodzącego, zmywającego i uszczelniającego. Dlatego olej silnikowy można zaliczyć do konstrukcyjnych elementów silnika, które mają podstawowy wpływ na przebiegi mię-dzynaprawcze oraz ekonomiczność eksploatacji samochodu.

Bardzo ważnym zagadnieniem dla użytkownika jest więc właściwy dobór oleju do danego silnika. Zależy on od wielu czynników i jest oparty na dwóch podstawowych kryteriach:

4 lepkości, w zależności od przewidywanych cieplnych warunków pracy silnika, od strefy klimatycznej użytkowania oraz od ogólnego stanu technicznego urządzenia;

4 jakości, w zależności od konstrukcji silnika, wysilenia, obciążeń cieplnych oraz stosowanego paliwa.

KLASYFIKACJA LEPKOŚCIOWA

Lepkość oleju jest miarą tarcia wewnętrznego, powodującego opór przy przemieszczaniu się warstw oleju względem siebie. Od lepkości zależy powstanie trwałego filmu olejowego między współpracującymi częściami jednostki napędowej. Podczas pracy silnika lepkość oleju maleje w miarę wzrostu temperatury. Natomiast, gdy temperatura spada, lepkość oleju się zwiększa. Wzrost lepkości następuje również w miarę starzenia się oleju, co jest spowodowane powstawaniem osadów i szlamów, czyli błotnej mieszaniny oleju i substancji węglowych.

Aby ułatwić optymalny dobór lepkości oleju do smarowania danego typu silnika eksploatowanego w określonych warunkach klimatycznych, amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Samochodowych SAE (Society of Automotive Engineers) opracowało system klasyfikacji lepkościowej SAE J MAR 93. Dzieli on oleje na 11 klas: 5 klas olejów letnich oznaczonych symbolami 20, 30... 60 i 6 klas olejów zimowych oznaczonych symbolami 0W, 5W... 25W. Im niższa cyfra przed literą W, tym w niższej temperaturze otoczenia może być stosowany. Oleje letnie nie nadają się do eksploatacji w warunkach zimowych, a zimowe latem.

Olej oznakowany podwójną symboliką (np. 15W-40), nazywany olejem wielosezo-nowym, może być stosowany zarówno zimą jak i latem. Łączy cechy oleju zimowego, tzn. jest na tyle płynny w niskich temperaturach, aby umożliwić rozruch zimnego silnika i dotrzeć do wszystkich punktów smarowania, oraz oleju letniego, tzn. jest wystarczająco lepki w wysokich temperaturach, aby nie spływać z gorących powierzchni silnika, lecz pozostawać w postaci wystarcza

jąco grubego filmu olejowego. Tak więc olej SAE 15W-40 musi spełniać wymagania stawiane olejowi zimowemu 15W oraz letniemu 40. Zakres stosowania olejów silnikowych różnych klas lepkości w zależności od temperatury otoczenia ilustruje poniższy rysunek.

dań oraz kryteriów oceny. Taką rolę spełnia klasyfikacja jakościowa. Ponadto klasyfikacja taka daje możliwość łatwego doboru oleju o właściwościach odpowiednich dla danego typu silnika. Określa ona wymagania od najłagodniejszych (silniki starych typów) do bardzo ostrych, związanych zarówno

Temperatura otoczenia

_4Q    .30    .-20    .10    0'    +J0    »20    +30 -MO +50    *60 "C

10W

0W/40

SW/40

SW/SO

10W/20

10W/30

I0W/40

10W/60

1SW40

Ryi. I. Zakres stosowania olejów różnych klas lepkości

Z uwagi na warunki klimatyczne, w Polsce optymalną klasą lepkościową olejów silnikowych jest klasa SAE 15W-40. Jednak ze względu na obecną tendencję stosowania w silnikach olejów lżejszych, w celu obniżenia tarcia wewnętrznego oleju i tą drogą uzyskania zmniejszonego zużycia paliwa, można zalecić oleje klasy SAE 5W-50. W zimie są rzadsze (łatwiejszy rozruch, szybsze napełnienie układu sńiarowania), natomiast latem wystarczająco gęste, aby nie stracić właściwości smarnych. Należy jednak pamiętać, że oleje o rozszerzonej charakterystyce lepkościowej są dwa, a nawet trzy razy droższe od olejów gęściejszych.

KLASYFIKACJA JAKOŚCIOWA

Klasyfikacja jakościowa określa własności użytkowe oleju, takie jak np. zdolność do utrzymywania silnika w stanie czystym czy przeciwdziałania zużyciu jego elementów. Zapewnienie bezawaryjnej i ekonomicznej pracy silnika wymaga stosowania oleju o powtarzalnych własnościach. Produkcja olejów o powtarzalnej jakości jest możliwa, jeśli zostaną zdefiniowane własności eksploatacyjne z podaniem metod ba

z konstrukcją nowoczesnego silnika, jak też z warunkami jego eksploatacji.

Najbardziej rozpowszechniona na święcie klasyfikacja jakościowa olejów została opracowana przez Amerykański Instytut Naftowy API w 1947 roku. Poszczególne kategorie klasyfikacji wg API są oznaczone za pomocą kodu dwuliterowego.

Pierwsza litera wskazuje, czy olej jest przeznaczony do smarowania silników z zapłonem iskrowym (S - od „spark ignited engines"), czy z zapłonem samoczynnym (C — od „compression ignited engines").

Druga litera w każdej grupie odnosi się do poziomu jakości (uszlachetnienia) oleju i jest przydzielana alfabetycznie, od litery A dla oznaczenia klasy najniższej, do litery J dla silników benzynowych (np. SE, SF, SG) i do litery F (niebawem H) dla silników

0    zapłonie samoczynnym (np. CD, CE). Przy czym w nazewnictwie kategorii wprowadzono przeskok z SH na SJ, aby uniknąć nieporozumień w związku z nazwą SI, używaną powszechnie na określenie międzynarodowego systemu miar.

Oleje spełniające zarówno wymagania silników o zapłonie samoczynnym, jak

1    iskrowym mają charakter uniwersalny i są