86654 skanuj0040 (40)

82 SAI KAO AKIACH U D/KK H

rozumu i krępują wolę (np. nałóg pijaństwa czy rozpusty). Zwie się je tez nałogami organicznymi. Inne, tzw. nałogi duchowe, wolne są od tego rodzaju zakłóceń w psychice człowieka i dlatego pozostawiają c/łowiekow i w iększy margines swobody w przeciwstawieniu się ich wpływom (np. na łóg kłamstwa czy kradzieży).

3. Choroby psychiczne (morhi psychici, aegrotaliones ani mi)

Pomimo licznych prób na terenie psychologii nic wypracowano powszechnie przyjętej definicji choroby psychicznej (zwanej też przez wielu stanem psychopatologicznym). B. Zawadzki" przez stan psychopatolo-giczny rozumie stan osobnika, który na skutek niezdolności poznaw czej lub emocjonalnej nie jest przystosow any do spełniania elcmentai nych zadań życiowych tzn. do zaspokajania potrzeb i obrony przed nie bezpieczcństwami (biologicznymi i społecznymi), mimo że istnieją po temu obiektywne warunki, co pociąga za sobą stany zaniepokojenia (frustracji i strachu).

Równic sporną kwestią jest typologia stanów psychopatologicznych. Naj-bardziej obszerna i wyczerpująca, a przeto najlepsza do zobrazowania różnorodności jej przejawów, jest klasyfikacja wypracowana przez współczesną psychopatologię amerykańską.

Przyjmuje ona siedem zasadniczych grup chorób psychicznych:

1° Upośledzenia umysłowe. Należą tu ludzie, u których poziom rozwoju umysłowego jest o tyle niższy od normalnego, źc sami nie mogą dać sobie rady w życiu i wymagają opieki ze strony otoczenia, np. pacjenci debilni itp.

2® Syndromy mózgowe. Składają się na nic przypadki upośledzenia umysłowego, o których wiadomo, że zostały spowodowane przez uszkodzenie mózgu Charakteryzują je tzw. psychozy organiczne, w ynikłe w następstwie zatrucia alkoholem, zakażenia (np. syfilisem), urazów mechanicznych (np. rany postrzałowe), zmiany w mózgu starcze lub dcgcneracyjne (skleroza).

3° Psychozy psychogenne. Obejmują one psychozy maniakalno-dcpresyj-ne. schizofrenię i paranoję. Ludzie dotknięci tego rodzaju psychozą są niebezpieczni dla otoczenia, mogą zabić lub poranić inne osoby lub siebie. Wymagają więc leczenia w szpitalu Ulegają często urojeniom (halucynacjom) i to jest jedno z pewniejszych kryteriów istnienia psychozy.

4® Zaburzenia psychosomatyczne, zwane też zaburzeniami ncurogennymi.

Są to w gruncie rzeczy choroby organiczne (np. owrzodzenie żołądka), ale wywołane przez silne przeżycia natury emocjonalnej.

5* Psychoncurozy, czyli tzw nerw ice Wyodrębnia się kilka ich postaci:

’* tt\-kfady z pnrhofHiiologii, Warszawa l*>59, v 16-17

•    i Vurasicnia. Charakteryzuje się chronicznym zmęczeniem, choć nic spo-(••wanym wyraźnym wysiłkiem fizycznym, z czym w iąże się ucieczka

I •¹! wszelką pracą.

'•i Hipochondria Polega znowu na przesadnym, pozbawionym racjonal¹

■ 'i i-nlslaw lęku przed chorobami i trosce o zdrowie.

i Nerwice lękow e i fobie. Przejaw iają się w silnych doznaniach lęku w sy-• li /gola niegroźnych. Często łączą się z pewnymi określonymi sytu-*• n np. lęk przestrzeni, lęk przed zamknięciem, lęk przed zwierzętami . /v, koty), skrupuły Nerw ice lękowe powstają bez wyraźnej przyczyny •• " nętrznej i długo trwają.

■li Set w icc natręctw, głównie obsesje, czyli myśli narzucające się z nicpo¹

.......iw .mą siłą (np. bluźnicrczc) oraz kompulsje, czyli przymusy czynno¹

••■we tup przymus mycia rąk niezliczoną ilość razy w ciągu dnia).

•    11 Ir rena Zachodzi tu chorobliwe skoncentrowanie jaźni na własnym .ja" i ii celu, by zwrócić uwagę otoczenia na siebie, chory ulega autosugc¹

.......¹ których przejaw em są tzw. inaktywacjc czynnościow e (np. ślepota lub

(.••in be/ uszkodzenia organów słuchu czy wzroku) lub paraliże (np. unic-"ii Im>t.nenie ręki). Czasem łączą się z tym różne odruchy automatyczne (tzw tlhi) lub amnezja, czyli doraźny zanik pamięci

Zaburzenia osobowości. Przejawiają się w niezdolności dostosowania

•    i »m i osoby do otoczenia (np. niemożliwość zgodnego pożycia małżeń-‘ • i •¹.». mgle zmiany posad itd.).

I'rzejściowe sytuacje zaburzenia osobowości. W gruncie rzeczy chodzi

...../jlHii/cnia mniej więcej tego typu. co nerwice, z tym jednak, że są to

u ¹ns doraźne, a równocześnie spowodowane wyraźną przyczyną zewnętrz¹

11 ..i¹ I .it.iNtrofa kolejowa, rozwód, zabicie płodu ludzkiego itp.). Można je .» • i swoiste urazy psychiczne.

i.» k icowatty przegląd najważniejszych rodzajów schorzeń psychicznych i. i li krótka charakterystyka dowodzi ogromnej złożoności tych stanów o Airlkicj rozpiętości ich oddziaływania na duchowe władze człowieka.

/ »¹ zględu nic da się ich sprowadzić do wyraźnie sprecyzowanych reguł

*    t . niących stopień dobrowolności spełnianych w ich warunkach aktów.

1

   ty.ilnic powiedzieć można, że niektóre stany psychopaiologicznc (np.

•śledzenie umysłowe, syndromy mózgowe, niektóre stany psychoz ,    nnych. nawet histeria) mogą i faktycznie znoszą całkowicie do-

........im e działania ludzkiego. Akty w tych stanach spełniane uznać na-

i. • r i niedobrowolne.

a pozostałych wypadkach zachodzi ograniczenie świadomości w tym mu. w jakim akty tracą charakter aktów w pełni ludzkich. i¹, u nlto możliwe są i rzeczywiście się zdarzają tzw. lucida intenalla. i ... h osobnik dotknięty określoną chorobą odzyskuje na pewien czas iinis. normalnego działania.