84137 skanuj0003

Kosmetyki z dodatkiem materiałów pochodzenia naturalnego

Fitokosmetyki stanowią osobną grupę kosmetyków. W ich składzie znaleźć można substancje organiczne pochodzenia roślinnego. Do najczęściej stosowanych należą:

•    wyciągi roślinne wodno-glikolowe, oleiste, alkoholowe, musujące lub płynne, suche,

•    olejki eteryczne - ich podstawowe składniki aktywne mają właściwości antyseptyczne i gojące, a także ułatwiają przenikanie przez skórę, dzięki swojej rozpuszczalności w międzykomórkowych lipidach naskórkowych,

•    olejki o znaczeniu wspomagającym, czyste lub zemulgowane,

•    ekstrakty ze świeżych roślin [5j.

Przez materiał pochodzenia naturalnego rozumie się wszelkie substancje roślinne, zwierzęce czy mineralne, takie jak guma naturalna, cukier, żelatyna, fitohormony, talk, krzemionka, zioła, algi itd. [8j.

Jakość naturalnych surowców uzależniona jest od warunków uprawy ziół, terminu ich zbioru i metod ich przerobu. Na kontrolowanych plantacjach przez trzy lata od jej założenia gleba i opady muszą być badane pod względem chemicznym - chodzi tu zwłaszcza o zanieczyszczenia metalami ciężkimi lub innymi, które mogą wnikać do roślin. Szczególnej kontroli podlegają środki ochrony roślin i sposób ich użycia [12].

Na jakość materiałów mają wpływ także takie procesy, jak nawadnianie, sprzyjające rozwojowi bakterii z grupy coli, czy suszenie, zwłaszcza w wysokich temperaturach, które znacznie zmniejsza populację mikroorganizmów. Wraz ze wzrostem wilgotności w miejscu, gdzie składowane są półprodukty pochodzenia roślinnego, zwiększa się możliwość rozwoju grzybów i pleśni. Jeżeli w badanej próbie zauważony został wzrost grzyba, należy zbadać poziom wydzielanych pizez niego toksyn [8,12].

W badaniach przedstawionych w pracy Baird Rosamund M. [8] najczęstszym patogenem wykrywanym w tej kategorii produktów jest Enterobacter spp. (kontaminacja połowy badanych próbek). W innych, również cytowanych przez Baird Rosamund M., wykazano znaczne zanieczyszczenie pleśniami z rodzaju Aspergillus i Penicilium spp., a także bakteriami tlenowymi wytwarzającymi spory. Również bakterie z grupy coli i inne bakterie Gram-ujemne były obecne w analizowanych próbkach. Zanieczyszczenie wahało się od 10 cfu/g do 10⁶ cfu/g [8].

Dodatkowo, używanie półproduktów roślinnych w fabryce musi być kontrolowane tak, aby żadne skażenie mikrobiologiczne nie miało możliwości rozprzestrzeniania się na inne półprodukty używane do produkcji kosmetyków [8].

Testy

Każdy produkt kosmetyczny musi zostać przebadany pod kątem zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Do nieodpłatnego pobierania próbek upoważniony jest organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pobranie próbek dokonywane jest:

*    w celu rutynowej kontroli,

*    w związku z uzasadnionym podejrzeniem, że kosmetyk nie spełnia wymagań jakościowych deklarowanych przez producenta,

*    w związku z uzasadnionym podejrzeniem, że kosmetyk może szkodzić zdrowiu lub środowisku.

Wyniki przeprowadzanych testów dostarczane są producentowi.

Wszelkie badania laboratoryjne przeprowadza się z zastosowaniem analiz niezbędnych do kontroli kosmetyku, które określa ustawa o kosmetykach [4].

W celu sprawdzenia jakości surowców czy gotowych produktów należy przeprowadzić testy czystości mikrobiologicznej. Muszą być one odpowiednio dobrane do potrzeb zarówno producenta, jak i konsumenta. Jeżeli istotna jest liczba mikroorganizmów w badanej próbce, należy przeprowadzić testy ilościowe. Jednak jeżeli ważniejszy jest rodzaj mikroorganizmu, stosowane są testy wybiórcze dla tego drobnoustroju [8].

Działania mikrobiologiczne w zakładzie produkcyjnym

W celu uzyskania produktu wysokiej jakości konieczne jest utrzymywanie wysokiego standardu wytwarzania, w tym także pomieszczeń i instalacji technologicznych, wysoka higiena produkcji (przestrzeganie GMP - Good Manufacturing Practice), jak również działania oparte na analizach mikrobiologicznych [3].

Ważne jest uwzględnienie istniejącego ryzyka zakażeń produktów w trakcie wytwarzania kosmetyku, jego użytkowania oraz przechowywania. Niezbędne są zatem analizy ryzyka, testy konserwacji czy badania właściwości produktów szczególnego przeznaczenia już na etapie laboratoryjnego opracowania produktu. Mają one na celu obniżenie ryzyka kontaminacji produktu na linii produkcyjnej, ale także w trakcie użytkowania przez konsumenta. Pozwalają również na weryfikację działania kosmetyków o szczególnym przeznaczeniu. W procesie wytwarzania może dojść do zmiany właściwości pewnych substancji, a w konsekwencji produkt nie będzie spełniał zamierzonych przez producenta kryteriów [3,6].

W celu sprawdzenia, jak zachowuje się produkt na pierwszych etapach produkcji, potrzebna jest analiza mikrobiologiczna kosmetyku, najczęściej w postaci masy kosmetycznej. Pozwala to na określenie, czy kosmetyk w warunkach produkcyjnych nie zmienił swoich właściwości. Na tym etapie produkcji należy sprawdzić zarówno czystość mikrobiologiczną produktu, jak i przeprowadzić testy konserwacji [16].

Kolejnym etapem działań mikrobiologicznych na terenie zakładu produkcyjnego jest monitorowanie czystości produktu. Jest to system stałej kontroli na odcinku wytwarzania kosmetyku. Oceniany jest produkt przed dozowaniem w opakowania jednostkowe, jak i gotowy produkt w takiej formie, w jakiej trafia do konsumenta.

Częstotliwość kontroli ustalana jest przez producenta, który powinien: wziąć pod uwagę specyfikę

Postępy Kosmetologii 3/2010, vd. 1

117