88825 skanuj0008 (445)

64    Antropologia strukturalna

egzogamiczne. Niekiedy ich rola ogranicza się do czynności religijnych, politycznych, gospodarczych, obrzędowych lub po prostu sportowych, bądź tylko do niektórych spośród tych czynności. W pewnych przypadkach przynależność do połowy jest przekazywana po linii macierzyńskiej, kiedy indziej — po linii ojcowskiej. Podział na połowy może pokrywać się albo nie pokrywać z organizacją klanową. Może on być prosty lub złożony; w tym przypadku w grę wchodzi wiele par połów przecinających się nawzajem i wyposażonych w różne funkcje. Słowem, znamy niemal tyle form organizacji dualistycznej, ile znamy posiadających ją ludów. Gdzie zatem zaczyna się ona i gdzie kończy?

Uchylmy od razu interpretację ewolucjonistyczną i dy-fuzjonistyczną. Pierwsza, która pragnie uczynić z organizacji dualistycznej konieczne stadium rozwoju społecznego, musi przede wszystkim określić formę prostą, której formy obserwowane byłyby szczególnymi realizacjami, przeżytkami lub pozostałościami; następnie musi ona postulować obecność tej prostej formy w dawnych czasach u ludów, u których nic nie świadczy o istnieniu kiedykolwiek podziału na połowy. Ze swej strony dyfuzjonizm wybierze jeden z typów obserwowanych, zazwyczaj najbogatszy i najbardziej złożony, jako reprezentujący pierwotną postać instytucji; następnie przypisze jego początek temu obszarowi, gdzie ów typ występuje w najpełniejszym kształcie, oraz uzna pozostałe formy za rezultat migracji i zapożyczeń ze wspólnego źródła. W obu przypadkach spośród wszystkich typów dostarczanych przez doświadczenie wybiera się arbitralnie jeden i czyni się zeń wzorzec, do którego usiłuje się w trybie spekulatywnym sprowadzić wszystkie pozostałe.

Czy spróbujemy zatem, doprowadzając do skrajności no-minalizm Boasowski, badać każdy obserwowany przypadek jako odrębne indywiduum? Będziemy wtedy musieli stwierdzić, że funkcje przypisywane organizacji dualistycznej nie są tożsame, nadto zaś, że historia każdej grupy społecznej pokazuje, iż źródła podziału na połowy są najbardziej różnorodne.²¹ Organizacja dualistyczna może tedy być, 'zależnie od przypadku: następstwem najechania jakiegoś ludu przez grupę imigrantów; fuzji dwóch sąsiadujących ze sobą grup, spowodowanej przez różne względy (gospodarcze, demograficzne, obrzędowe); krystalizacji w formie instytucjonalnej empirycznych reguł mających zapewnić wymianę matrymonialną w obrębie danej grupy; utożsamienia w obrębie grupy zachowań antytetyoznych, ale uważanych za jednakowo niezbędne dla utrzymania równowagi społecznej, z dwoma częściami roku, dwoma rodzajami działalności lub dwoma odłamami ludności itd. Będziemy przeto zmuszeni do rozbicia pojęcia organizacji dualistycznej jako stanowiącego fałszywą kategorię; rozciągając to rozumowanie na wszystkie inne aspekty życia społecznego, odrzucimy pojęcie instytucji, zachowując wyłącznie pojęcie społeczeństwa. Etnologia i etnografia (pierwsza będzie zresztą sprowadzona do drugiej) stałyby się wtedy tylko historią, która tak bardzo wstydziłaby się braku źródeł pisanych lub obrazowych, że nie ośmielałaby się nosić swego prawdziwego imienia.

Malinowski i jego następcy słusznie przeciwstawili się tej rezygnacji. Można jednak zapytać, czy zabraniając sobie wszelkiej historii pod pretekstem, że historia etnologów jest tak zła, iż nie warto troszczyć się o nią — nie wylali oni dziecka razem z kąpielą. Albowiem jedno z dwojga. Albo funkcjonaliści głoszą, że wszelkie poszukiwania etnologiczne muszą polegać na wnikliwym badaniu konkretnych społeczeństw, ich instytucji i stosunków, jakie zachodzą między nimi nawzajem oraz między nimi a obyczajami, wierzeniami i technikami, nadto zaś na badaniu stosunków między jednostką a grupą i między jednostkami w obrębie grupy; uprawiają wtedy to, co w tych samych słowach zalecał Boas w 1895 r. i czego równocześnie domagała się szkoła francuska z Durkheimem i Maussem:

5 — Antropologia

m