kem68

Lading, Laeding 134

Lading, Laeding 134

—> Fjalara i Galara, i /.ostał prze/ nich podstępnie zabity. Mordercy zlali krew swej ofiary do kotła —> Odrórir i dwóch mniejszych naczyń zwanych —> Son i —> Bodri, a następnie zmieszali ją z miodem i uzyskali Miód Poe/ji (—> Skaldamjód), cudowny napój czyniący każdego pijącego mędrcem lub skaldem; stąd poezję nazywano Kvasis dreyri, czyli „krwią Kwasira”.

Imię Kvasir pozostaje w etymologicznym związku z np. poi. kwas- „sfermentowany napój” (por. norw. korne z tym samym znaczeniem, duńs. kom - „wyciśnięty owoc; napar z wyciśniętego owocu”) i pierwotnie raczej odnosiło się do sfermentowanego, ij. alkoholowego napoju często produkowanego przy użyciu śliny; zresztą jedna z późniejszych sag (Saga o Halfie i wojach Ilalfa) powiada o ślinie —> Odina użytej jako zaczyn piwa (zob. Wikar). Sam Kwasir najpewniej był początkowo demonem zamroczenia alkoholowego odziedziczonym z wierzeń indoeuropejskiej prawspólnoty. Mitologicz-ne teksty Indoariów - III księga Mahabhara-ty\ IV księga Śatapathabrahmany i III księga Dźajminijabrahmany - opowiadają o stworzonym przez mędrca Cjawanę („Uronionego”) demonie zwanym Mada („Pijaństwo”, „Zamroczenie [Alkoholowe |”), który w popłoch wprawił samego Indrę; o ile jednak Mada jawi się jako „złoczyńca”, to Kwasir jest „dobroczyńcą”.

Lading, Laeding (Lccding), pierwszy

potężny łańcuch sporządzony przez bogów zamierzających związać potwornego —> Fenrira. Pęta okazał) się jednak za słabe i wilk zerwał je z łatwością. Zob. l)romi; Gleipnir.

LAR AD, LAERAD (Lcerddr), święte drzewo iglaste rosnące w komnacie poległych wojowników, —> Walhalli (por. Barnstokk); zapewne dublet jesionu Yggdrasil. Igły Laradu stanowiły pokarm —> Heidrun i —> Eikthyrnira. Zob. Mimameid.

LaUFEYA (Laufey), nieznana bliżej ol-brzymka, żona Farbautiego, matka Lo-kiego, —> Byleista i —> 1 lelblindiego. Może jej inne imię brzmiało -> Nal.

Próby objaśnienia teonimu jako „Drzewo Liściaste”, „Wypuszczająca Liście” albo „Pochodząca ze Znakomitego Rodu”, a także łączenie jej ze znaną z Kaleoali fińską „wszeteczną” Loviatar utożsamianą z Lou-hi, uznaje się obecnie za chybione.

LEIF (Leifr), według stosunkowo późnych przekazów jedyny syn —> Skjólda¹. jego imię wzięło się stąd, że ojciec wcześnie postanowił zostawić (leifa) mu ziemię i całv majątek ruchomy. Był najmądrzejszym człowiekiem swego czasu. Pod jego rządami panował w Danii tak „dobry pokój” (gódr friór), że nawet zabójstwa się nie zdarzały (zob. „złoty wiek”). Z tego powodu nazwano go Fridleifem (Fńdleifr), czyli „Pokojowym Leifem”. Niektóre dane uznają go za ojca -» Frodiego.

LEIPT (Leiptr - „Błysk”), rzeka, podobnie jak -> Gjoll płynąca przez krainę ludzi (-» Midgarcl), lecz wpadająca do krainy zmarłych (—> Niflheim). Na jej jasne wody składano przysięgi.

Leipt ma swój odpowiednik w greckiej rzece Styks pły nącej w Podziemiu (Hadesie); na jej wody bogowie składali najświętsze przysięgi, których złamanie groziło dziewięcioletnim wygnaniem z Olimpu, czyli utratą boskości, oraz rocznym brakiem oddechu, ambrozji i nektaru, tzn. przejściową śmiercią. Niestety, nie wiadomo, jakimi konsekwencjami groziło zerwanie przysięgi złożonej na wody Leiptu. Niemniej —> Dag², który tak właśnie zaprzysiągł wierność Helgiemu², został z danego słowa zwolniony przez samego —> Odina.

LICZBY, niewątpliwie najświętszą liczbą dla północnych Germanów, podobnie jak dla wszystkich Indoeuropejczy ków, była trójka (prir, /mar, priu - „trzy”), zwłaszcza pomnożona przez samą siebie, tj. dziewiątka (mu - „dziewięć”): w trój- lub dziewięcioosobowych zespołach pojawiały się wał*

7 35

LICZBY

kyrie, trójkę i dziewiątkę wykorzystuje także runiczne (zob. runy) zaklęcie na amulecie z Sigtuny (zob. Thur): [Hjaf poeR \yriaR, prdaR, ulf! [HjafpceR nfu rwpiR, ulf! - „1 rzy boleści na ciebie, wilku! Dziewięć plag na ciebie, wilku!” (przy okazji por. poi. na psa urok!). Równic dobrze - jak należy się spodziewać - reprezentowana jest trójka pomnożona przez cztery (fjórir- „cztery”), tj. dwunastka (lólf- „dwanaście”), której wielkie znaczenie zdaje się wynikać z. faktu, że stanowi wartość iloczynu zasadniczych pionowych i poziomych elementów świata: niebo, ziemia i podziemie oraz wschód, zachód, północ i południe. Rzadziej, niż można byłoby wnosić z frekwencji w mitologiach innych ludów indoeuropejskich, występuje siódemka (sjau „siedem”); por. siedem sikorek radzących —> Sigurdowi. I skandynawskich Germanów liczba ta pojawia się bodaj wyłącznie pod wpływem chrześcijańskim, gdy siedmiodniowy tydzień zastąpił dawny, dziewięciodniowy (zob. Gylfi; Njórd; Skadi), a dotyczy to również krotności siódemki, jak 700 wojów -»Atlego‘- uczestniczących w „sądzie bożym” -» Gudrun (zob. Herkja); co prawda akurat zaliczana do najstarszych w sta-roeddaicznym korpusie Pieśń o Atlim powiada o siedmiu wypełnionych mieczami zbrojowniach —> Gunnara i —» Hógniego², a nawet ośmiu Hunów zabitych przez Hógniego w ostatniej walce przedstawia jako sumę 7+1 (o ósemce zob. niżej), ale zwykle pieśń tę uważa się za wariant pierwowzoru połudn iowogermańskiego, goc-kiego lub frankońskiego, co mogłoby tłumaczyć odstępstwo, chrystianizacja bowiem Gotów zaczęła się w IV w., a Franków pod koniec V stulecia. Przypuszczalne gockie pochodzenie niektórych elementów tradycji o —» Wolu udzie mogłoby również uzasadnić 700 pierścieni wykonanych przez kowala na wzór pierścienia —» Alwitr.

Społeczeństwo było trójczłonowe i składało się z arystokracji rodowej (tj. wojowników-władców), wolnych chłopów i niewolników (zob. Rig¹), a bogowie występowali w triadach, jak —> norny oraz —» Odin, —» Wili i We lub Odin, —> Honir i —» Lodur; triady owe na pewno istniały całkowicie niezależnie od wpływów chrześcijańskich, choć już nie można lego stanowczo powiedzieć ani o słynnej triadzie uppsalskiej (zob. Uppsala), Wodan (Odin), —» Thor, Frikko (—> Frey), o której pisał Adam z Bremy w Dziejach biskupów hamburskich, ani o znanej z Młodszej Eddy (Omamienie Gylfiego) trójcy —» Har, Jafnhar i Thridi. Sam Odin pod trzema imionami (Feng, F jólnir i Hni-kar) przedstawił się Sigurdowi. Święty jesion —> Yggdrasil miał trzy korzenie (/mar mir), a niebiosa dzielono na trzy części (zob. kosmologia).

Uznawano istnienie dziewięciu światów, a przynajmniej dla bogów kraina zmarłych, —> Niflheim, leżała dziewięć dni drogi od boskiej siedziby, —> Asgardu (zob. Her-mod). Dziewięć nocy i dziewięć dni na Ygg-drasilu wisiał Odin i jego własnością stało się dziewięć „wszechmożnych pieśni”; tyleż magicznych pieśni —> Groa odśpiewała —» Swipdagowi. Go dziewięć lat w Uppsali orga n izowa no wielkie, d z i ew ięci od n i owe święto ofiarne (por. Hleidr). X dziewięcioma dziewicami-falami, —> córkami Ran, Odin spłodził boga-strażnika -» Heimdal-la, a bogowie dziewięciokrotnie przedłużali żywot —> Auna. Kilkakrotnie dziewiątka pojawia się też w liczbowych kombinacjach, zwykle łatwo czytelnych: por. 900 głów babki -> Tyra, dwakroć dziewięciu synów —> Halfdana, „trzy dziewiątki” walkyrii i informację o 72 (= 8 ^x 9) ofiarach w świętym gaju uppsalskim; bodajże najciekawsza jest tu wzmianka o 46 mieczach, wśród których znajdował się jeden szczególnej wartości (9*5+1=46); zob. Helgi¹.

Stosunkowo często dziewiątka pojawia się w wersji 8+1; np. Heimdall był „synem jednej matki i ośmiu”, —> EgiP ośmiokrotnie przegrywał bitwy z —> Tunnirn i dopiero w dziewiątej odniósł zwycięstwo, cudowny naramiennik —» Draupnir powielał się w ośmiu kopiach (więc sam był dziewiątym egzemplarzem), a walkyria —> Sigrun miała osiem towarzyszek. Szczególne traktowanie ósemki (ditta „osiem”) jako wartości