IMG 1602264502

Wł.	-Wł.
Wykszt.	-Wykszt.
1. A	A	wczesny industrializm bez katalizatora etnicznego
2. A	B	nacjonalizm „habsburski" ze szpicami na wschód i południe
Wykszt.	t Wykszt
3. A	A	dojrzały, homogeniczny industrializm
4. A	B	klasyczny, liberalny nacjonalizm Zachodu
—Wykszt.	Wykszt.
5 A	A	sytuacja rewolucyjna, ale nie nacjonalistyczna
6. A	B	nacjonalizm diaspory
-Wykszt.	—Wykszt.
7. A	A	nietypowa sytuacja prenacjonalistyczna
8. A	B	typowa sytuacja prenacjonalistyczna

Ryt. 2. Typologia sytuacji społecznych rodzących i wykluczających nacjonalizm (- oznacza negacją, brak; Wl. — władzą; Wykszt. — dostąp do wykształcenia; A i B są nazwami kultur. Każdy z ponumerowanych wierszy reprezentuje jedną z ewentualności; wiersz, który zawiera A i B, przedstawia sytuacją, gdy na danym terytorium współistnieją dwie kultury; wiersz, który zawiera A i A, przedstawia sytuacją kulturowej jednolitości. Jeśli symbol A lub B znajduje sią pod symbolem WŁ lub Wykszt., oznaczona nim grupa sprawuje władze i ma dostąp do wykształcenia; jeśli są to symbole - WŁ lub - Wykszt., grupa nie sprawuje władzy i nie ma dostąp u do wykształcenia.)

Wiersz I odpowiada klasycznemu, wczesnemu indust-rializmowi. edy zarówno władza, jak i dostęp do wyks2tal-

cenią skupiają się w rękach tylko części obywateji. Lecz ponieważ upośledzeni nierożnią^Ię kulturowo od uprzywilejowanych, nie dojdzie do żadnych radykalnych wydarzeń. Nie dojdzie do przewidywanego przez marksizm konfliktu i kataklizmu. Wiersz 2 reprezentuje późny jądustmlizny z jego powszechnym dostępem do wykształcenia i brakiem kulturowych rożnie: tym bardziej nie ma tu powndńw..dn— konflikt,!]. Pojawia się, oczywiście, problem, czy zaawansowany industrializm oznacza naprawdę wspólną kulturę, spychającą w cień nieważne teraz różnice idiomów językowych. Kiedy ludzie posługują się tymi samymi pojęciami, być może fakt, iż wyrażają je w odmiennych słowach, przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie. Jeśli tak, wiersz 3 przedstawia przyszłość całego naszego gatunku po dokonaniu totalnej industrializacji. Do kwestii tej wrócimy jeszcze. Trudno też oczekiwać nacjonalistycznych konfliktów w wierszu 5. Podgrupa słaba politycznie~jest uprzyWife-—]OWana pod względem wykształcenia, ale nie rozmąć się ‘ kulturowo od reszty może poruszać się, jak 'tylkćTchće i^-— niczym przysłowiowy maoistowski partyzant — nie wzbudza w otoczeniu wrogości.

Wiersze 7 i 8 są wykluczone z problematyki nacjonalistycznej z innego względu: nie wchodzi tu w ogóle w rachubę dostęp do nowej kultury wyższej, bez którego me da sfe wkroczyć we współczesność wraz z wszystkimi jej dobrodziejstwami. Nikt nie ma wykształcenia, a zatem nikt me ma dostępu lepszego czy górśzggo. TtrwłgśfiiCjest głównym* elementem naszej teorii fnacjbhalizm wiąże się ścisłe z do-stępem, uczestniczeniem I identyfikowaniem jśujT z ~jakąś 'piśmienną kulturą wyższą, która pokrywa się swym za-kresenTż caląjedńostką póTiT^zńą^raz" całą jej jaopulacjg i która musi pasować do tego typu podziału pracy oraz sposobu produkcji, jakiego wymaga. dalszy byt. danego społeczeństwa^ W wierszu 7 i 8 czynnik ów nie występuje, choćby w postaci aspiracji czy świadomości. Nie istnieje kultura wyższa; nie istnieje też żadna inna kultura przejawiająca tendencję czy zdolność do upowszechnienia się w społeczeństwie, do stworzenia warunków skutecznego funkcjo-

117