Obraz49

1)    pogadanki wstępnej,

2)    pogadanki przedstawiającej nowe wiadomości,

3)    pogadanki utrwalającej.

Pogadanka wstępna ma przygotować uczniów do pracy. Chodzi tu o dwojakie przygotowanie. Ż jednej strony, celem jej jest wytworzenie u uczniów stanu gotowości do poznania czegoś nowego, a wtedy w toku pogadanki aktualizuje się doświadczenia uczniów związane z tematem nowej lekcji, przypomina wiadomości niezbędne do_ zrozumienia nowego materiału lub -HTa przykład na lekcjach języka polskiego i obcego — wyjaśnia nowe terminy, które mogłyby utrudnić uczniom zrozumienie czytanych na lekcjach utworów. Z drugiej" strony, celem pogadanTćTfest zorganizowanie klasy do nowej pracy, a wiec ustalenie tematu i celu lekcji, przedstawienie zadania całej klasy lub nawet-jeśli na przykład pogadanka ma przygotować do pracy laboratoryjnej lub zajęć na działce szkolnej czy do wycieczki - ustalenie zadań poszczególnych grup uczniów, omówienie metody pracy i sposobu jej zakończenia.

Pogadanka przedstaw i aj ą ę a nowe wiadomości ma postać rozmowy nauczyciela z uczniami, w której chodzi o takie zaktywizowanie uczniów, aby nowe treści, przekazywane im przęz nauczyciela bądź jprzez znających przedmiot uczniów, zostały przez wszystkich zrozumiane,, powiązane z własnym doświadczeniem i zapamiętane, od najmniej do momentu kolejnego do nich nawiązania.

Przypominanj.e...sobie-iub„uzupełnianie doświadczeń, poznawanie nowych wiadomości, wiązanie ich z poprzednio nabytymi, to czynności,, ji których podłoża leżą procesy myślowe. Bez nich przyswajanie wiedzy nie mogłoby mieć miejsca.

Przyswajanie wszelkich treści opiera się na wykonywaniu odpowiednich operacji myślowych. Podstawowe operacje myślowe to rozumowania dedu-kcyjne i redukcyjne. Różnią się one tym, że pierwsze przebiegała w kierun-ku od racji_ do następstwa, tfrugieza£ od następstwa do racji. Do rozumowań dedukcyjnych zalicza się wnioskowanie i sprawdzanie, do redukcyjnych -tłumaczenie i dowodzenie. Szerzej o rozumowaniach mówi się w rozdziale jedenastym, o procesie przyswajania wiedzy natomiast - w rozdziałach VII-IX.

Pogadan ka utrwal aj ąca polega, na .operowaniu meteriałem przyswoją-nym uprzednio, lecz wymagającym konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakichś większych całości (zagadnień, działów, systemów). Myślenic polega tu na dochodzeniu do szerszych uogólnień poprzez zestawianie ze sobą szerszego zakresu faktów i uogólnień, na tworzeniu układów obejmujących większe całości, w których jest miejsce zarówno dla treści dawniej nabytych, jak i dla opanowanych świeżo za pośrednictwem pogadanki przedstawiającej nowe wiadomości.

Dyskusja

Jest to metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań m i ed z y nfl^>lczY-ęieiem i uczniami lub tylko między uczniami, przy czym zdania tg odbijąjąpoglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób..

Dyskusję rzeczywistą cechuje odmienność stanowisk w połączeniu z próbą znalezienia stanowiska nadającego się do przyjęcia przez ogół uczestników. Witold Marciszewski w książce Sztuka dyskutowania traktuje dyskusję jako „metodę kształcenia i wychowywania przeciwstawną do metod, które można by objąć wspólnym mianem tresury” (1969, s. 13). Toteż w jego książce znalazł się rozdział pod tytułem „Dyskusja contra manipulacja”, w którym stwierdza, że i dyskusja, i manipulacja zmierzają do wytworzenia w kimś określonych stanów wewnętrznych. W dyskusji wszakże czyni się to jawnie i za zgodą drugiej strony, podczas gdy manipulacja polega na wytwarzaniu stanów psychicznych nie drogą argumentacji, którą ktoś mógłby zaakceptować lub odrzucić, lecz przez „wkładanie w umysł” gotowych przekonań, pragnień czy gustów. Takie właśnie kształtowanie wiedzy, postaw i zachowań człowieka nosi w socjologii miano manipulacji. Jej zdecydowanym przeciwstawieniem jest dialog (Rutkowiak* 1992).

Można wyróżnić kilka odmian dyskusji. Pierwszą z nich i najpospolitszą jest dyskusja rozwijająca. się w toku wspólnego rozwiązywania proble-mu przez klasę czy. grupę uczniów. W przypadku dobrze dobranego problemu rozwija się ona na ogół spontanicznie, szczególnie zaś wtedy, gdy uczniowie zastanawiali się nad tym problemem dłużej, gdy więc mieli czas zebrać odpowiednie informacje i argumenty.

Inną odmianą jest dyskusja^.ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzLeŻ^ „Dotyczy ona.zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobrali zła, sprawiedliwością i niesprawiedliwości, takiego lub innego stylu^ycia. Stąd nie tyle fakty i argumenty co własne oceny uczniów oraz systemy ich wartości grają w niej decydującą rolę.

Trzecią odmianę stanowi dyskusja, której celemjęst uzupełńienie własne i wiedzy przez uczniów. Jest to najmniej dynamiczna odmiana dyskusji. Ważną rolę graia w niel nie tyle argumenty (choć i one są potrzebne) i oceny, co dysponowanie bogatymi i pewnymi informacjami na dany temat. Dobrym przygotowaniem do takiej dyskusji jest uprzednie sięgnięcie przez młodzież do szerszych źródeł, a nie tylko opieranie się na danych z podręcznika.

W dydaktyce zaleca się stosowanie metody dyskusji wtedy, gdy uczniowie reprezentują znaczny stopień dojrzałości i samodzielności w zdobywaniu wiedzy, w formułowaniu zagadnień, w doborze i jasnym przedstawianiu własnych argumentów oraz w rzeczowym przygotowywaniu się do tematu dyskusji. Dobrze prowadzona dyskusja ma duże walory kształcące i wychowawcze: uczy głębszego rozumienie problemów, samodzielnego zajmowania stanowiska, operowania argumentami, krytycznego myślenia, a jednocześnie liczenia się zc zdaniem innych i uznawania ich argumentów, jeśli sq trafne, lepszego rozumienia innych oraz sprzyja klarowaniu się własnych przekonań i kształtowaniu własnego poglądu na świat.

Wykład

Wykład polega na bezpośredn im lub poś re d nim prz ekaz y w ani u w i ą-domości jakiemuś audytorium. Jako metodę kształcenia wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych, w szkołach średnich