P1240379

^m3B

f«n*n formy tap&Mk płytowych podstawowych odmian (* słodkimi tarczkami, s omaMntta podkowlaatya, t elementem li—cilwwaty), napierśników x półksiężycowa tych zarówno pobrictoimj, Jak pojeziernoj    odmiany,

iltciy | mank i a towaty m ujęciom nasady głowni (?) ora* sztyletów z kolcem do rękojeści. Wyspecyfikowana kategoria trzeci*    liczy

r»zem 78/79 przedmiotów z 43/44 stanowisk. Obszar dyatrybuoyjny to przede wszystkim r morze Zachodnie 1 Środkowe, mniej więcej po Wleprzę • Zastanawia nikłoś.' reprezentacji na Pomorzu Wschodnia (tylko zachodnie l północne Kaszuby), przy jednostkowej obecności na Sambii i w północnej Wiol-kopolcce. Geograficznie da się dokładniej określić kilka centrów wytwórczy eh« dolaoodrsaóake-wkrsańekle dla saplnek podkowlaetyoh, środkowopo-aorakie (w. kół południkowej oni Jezioro Jamno— Ponorze Drawskie    na

północ o« wododziału? dla napierśników s kręgów pólkslętyt-owatych odmiany pobrrefowej (pogranicze Pojezierzy ftrśliborsklego - Drawskiego - Wałeckiego dla łych te pektorałów odmiany pojeziernej). W kwest 11 rozprzestrzenieni.-. się znajomości zapinek s gładkimi tarczkami mota być instruktywny zauważalny ciąg znalezisk wzdłuż tzw. garbu pomorskiego. Wzorce północno-nlemleck;# (kategoria czwarta) spotykamy w wytwórczości 1 oka: n« j w ^ asortymentach: bransoletach nerkowa tych odmiany    n ad odrzań

skiej, rap ^; nce płytowej formy wyjątkowej i napierśnikach pochyłych. Przyswojeń I# wzorców nastąpiło najpewniej na Ziemi PyrzyckieJ 1 Pomorzu Wschodnia, nr »wte bez udziału Pomorza Środkowego. Porównawcza wartości liczbowe dla omaw anej kategorii wynosząi 32 przedmioty z 28 stanowisk* Natomiast r Niemiec środkowych (kategoria pląta: 23 egz* z 13 stan.) wywodzą iw J rodowód napierśniki dwóch typów: nadodrzańsklego oraz sierpowa* o-r łytnwero* Stan iródał szczęśliwie pozwala wakazaó w obu przypadkach rejony wytwórcze: pierwszy - na Ziemi PyrzyckieJ (skĄJ proliferacja irodufc-ów - -dłuż biegu rzek skłonu zachodniopomorskiego nad Zatokę Pomorska), trugl - we wschodniej części Pojezierza Drawskiego, z głównym (lub Jedynym) warsztatem na ziemi szczecineckiej, zaopatrujący sporadyczni** równie* r-onorre Cdańskit 1 północną Wlelkopolakę. Oryginalne lokalna rorwi»xif)]» fopoo!nt 1 zdobnicze prezentują pozostałe (kategoria azjata) asortymenty, w których piarwlaatek północny bądź nółnocno--zechodnJ .'ostał zredukowany do minimum lub sprowadzony ao zeru* Są to mianowicie brmnaolety 3 typów: z podwójnego drutu odmiany nadwiślańskiej,

* m ' mów* • -- eeudoapt rai na 1 nerkowa te odmiany nad odrzańskie J • Wszystkie powstały na Pomorzu Gdańskimi bransolety taśmowa te konkretniej nad zachodnim brssgtem Zatok!.    roeorrem rozprowadzane wyjątkowo (północna Wiel

kopolska, Sembla, farmie. Mazury), nie lloząo najmłodszej mutacji eksport uwan#* na zachód zn Odr*; • Pole zbytu miejscowego cechuje kilka Interesujących parametrów, nr. oslowośó układu znalezisk bransolet z podwójnego drutu wz.dłu* *zw. garbu pomorskiego (ns odcinku l/lelkowieś    koło

Pucka - i r.z 'om.), ' ry preferencje wybrzeża w odniesieniu do bransolet tślimmiycl. i -ara Int* naywnoś' konaumpojl (139 sgz. z 73 stan.).

?v«?ywszy niezwykle oVsfonowoną zy*.Ję ozdób w „imporcie" nordyjakls wypvi-ł    proliferscj. vi. /ue przyczynowo z ekspansjo kanonu estety*⁵*⁰®*

₀ v tnkreale stroju, charakterystycznego dla Północy, przyswajanego przez _ni#które społeczeństwa środkowoeuropejskie jako atrakcyjne novua. V vakie ^clu, a w zgodzie z odwiecznymi regularni przemian sposobu ubierania al*;*. godziłoby zatem o proce a manifestujący się wlelorakośclą form, lecz penetrujący tylko powierzchniowe pokłady kultury materialnej 1 obyczajowości (funkcja pierwotno).

2. KWESTIA SYNCHRONIZACJI

Zastrzeżeniom 1 wątpliwościom towarzyszącym formułowaniu cezur chronologicznych składowych kolekcji nordyjsklej daliśmy wyraz jut wielokrotnie. t«k we Wprowadzeniu, jak części analitycznej. Nlo ma potrzeby powtórnie rozwijać tyrfh zagadnień. Przypomnijmy tylko, że wśród głównych ograniczeń dostrzegamy in.In. na ogół nazbyt ramowe datowanie opracowywanych przez ass zespołów (razem 96, w tym 89 skarbów i 11 grobów), oczekujących nadal gruntowniej szych, pełnych 1 zarazem wieloaspektowych studiów. Z takim przyszłościowym opracowaniem póżnobrązowyoh skarbów,zwłaszcza pomorskich, solno wiązać - moim zdaniem - najlepsze nadzieje na weryfikacją stosowa-otgo w prahlst orlo gra fil polskiej, niedoskonałego - o czym powszechnie sitdoao - systemu periody żacy j nego wczesnych epok metali. Depozyty pomorskie, liczne,bogate, poliasortyinentowe,łączące elementy wytwórczości różnych ośrodków ościennych z rodzimymi, dostarczają jodynęj w swym rodzaju •oiliwości konkordanojl wielkich systemów północnoeuropejokich ze środkowoeuropejskimi, w odnleBieniu do realiów „przejściowej” strefy dorzeczy Odry i Wisły. Niniejszej pracy prayświeoa intenoja wniesienia, na marginesie tematu, skromnego wkładu do rozwiązania tego ogromnie skomplikowanego zadania. Dociekania własne doprowadziły nas do zestawienia okresów użytkowania (nie zawsze pokrywających się z okresami wytwarzania) puli około 4ou okazów ozdób i broni, dzielących się na szereg rodzajów typów,wariantów, faz morfologicznych. Problematykę chronologiczną każdej jednostki klasyfikaoyjnej staraliśmy się rozpatrywać tak oddzielnie,jak i w nawiązaniu do jednostek wstępująoyoh i zstępujących. Przyznać trzeba, iż przy obeonym poziomie wiedzy ogólnej osiągnięte wyniki nie są imponujące. Pokazuje je zbioroso tabela 1* Bazują one przede wszystkim na dokładnej obeśrwacji zmian formalno-stylistyoznyoh wyrobów, tworząoyoh niekiedy u-ehwytne w postępowaniu badawczym sokwenoje, którym da się (nie bez ryzyka błędu) przypisać zróżnicowaną wartość chronologiczną.Prawomocne zoaje si* twierdzenie, że percepcję brązów w stylu nordyjskim, lub lepiej półnoono-ouropejokim, cechowała na przestrzeni V RB niejednakowa intensywność.Dzieląc ów okres umownie na dwa równe podokresyt wczesny i póiny, większe znaczenie w zakresie introdukcji nowyoh.oboych jakośoi przypisujemy pierw-jsenu, poszerzonemu integralnie niekiedy o schyłek IV RB (bransolety i pleczątkowatyrol końcami odmiany A, mieoze z głowicą nerkowatą). W pod-okroolo wczesnym doszukać się możemy reprezentacji wszystkich jednostek (b jednym wyjątkiem - naszyjnikiem tordowanym z owalnymi płytkami), choć