Formy kryszt w przyrodzie

Na podstawie badań około 150Ó minerałów stwierdzono, żó minerały najczęściej krystalizują w układzie jednoskośnym, a najrzadziej w układzie trójskośnym (tab. 2).

Tabela 2

Rozpowszechnienie układów krystalograficznych wśród minerałów (według A. Bołewskiego)

Układ krystalograficzny	% kryształów krystalizujący w danym układzie
Trójskośny	6,70
3ednoskołny	32,62
Rombowy	23,93
Trygonalny	8,32
Heksagonalny	7,51
Regularny	12,60

Formy występowania kryształów w przyrodzie

Minerały odznaczają się charakterystycznymi dla nich formami występowania. Postać minerałów ma wielkie znaczenie przy ich rozpoznawaniu i określaniu pochodzenia. Kryształy występujące w skorupie ziemskiej wyjątkowo tylko przyjmują idealne formy geometryczne, Podczas wzrostu kryształów ich ściany mogą się rozwijać równomiernie i wówczas kryształy uzyskują formy prawidłowe lub rozwijają się nierównomiernie w poszczególnych kierunkach, w wyniku czego powstają kryształy o kształcie nieprawidłowym. Mówimy, że kryształy mają różny pokrój. Pokrój kryształów zależy od szybkości ich wzrostu w różnych kierunkach. Wyróżnia się: pokrój izometryczny, tabliczkowy i słupkowy.

Pokrój izometryczny powstaje wówczas, gdy szybkość narastania kryształu jest we wszystkich trzech kierunkach jednakowa. Taki pokrój wykazują często kryształy„pirytu, mag-_ netytu i galeny.

Pokrój tabliczkowy powstaje przy narastaniu kryształu z jednakową szybkością tylko w dwóch kierunkach, gdy tymczasem w trzecim szybkość wzrostu jest o wiele niniejsza.

Powstają wówczas kryształy o pokroju tabliczkowym, płytkowym, blaszkowym lub łuskowym. Pokrój tabliczkowy mają kryształy gipsu, muskowitu i biotytu.

Pokrój słupkowy przybierają kryształy przy dużej szybkości narastania tylko w jednym kierunku. Powstają wówczas wydłużone kryształy słupkowe, pręcikowe, igielkowate, włókniste lub włoskowate. Taki pokrój przybierają: _gips włók-., nisty, antymonit, azbest.

Znane są również kryształy szkieletowe. .Powstają one w wyniku szybszego narastania krawędzi niż środków ścian kryształów. Takie formy szkieletowe mają kryształy śniegu.

Zrosły kryształów

W przyrodzie bardzo rzadko spotyka się kryształy pojedyncze. Przeważnie występują one gromadnie i są pozrastane lub poprze-rastane wzajemnie. Kryształy mogą się zrastać w sposób przypadkowy albo prawidłowy. Wyróżnia się zrosty równoległe i zrosty bliźniacze.

Zrosty równoległe. W przypadku zrostów równoległych odpowiednie ściany zrośniętych kryształów są do siebie równoległe. Przykładem może być równoległy zrost kryształów barytu (ryc. 17).

Zrosty bliźniacze. Zrost bliźniaczy jest to prawidłowy, symetryczny zrost kryształów tej samej substancji. Elementami symetrii zrostu bliźniaczego są: płaszczyzna bliźniacza i oś bliźniacza, a płaszczyzna, którą się bliźniaki zrastają nosi nazwę płaszczyzny zrostu bliźniaczego. Płaszczyzna bliźniacza ł płaszczyzna zrostu mogą się pokrywać lub mogą być do siebie prostopadłe. Tworzenie bliźniaków jest typowe dla pewnych minerałów. Własność ta ułatwia rozpoznawanie minerałów. Na przykład dła gipsu są charakterystyczne bliźniaki zwane jaskółczymi ogonami, dla fluorytu zrosty takie jak na rycinie 18, dla plagioklazów natomiast bliźniaki wielokrotne.

37