Re exposure of DSC03287

trudne ze względu na nieznajomość języka etruskiego. Zachowały się wprawie, zabytki piśmiennictwa Etrusków, spisane w alfabecie greckim, ais zdołano ^ zumieć tylko nieliczne ich fragmenty. Rozwiały się dotychczasowa nadiię* ^ znalezienie większą) inskrypcji bilingwicznąj. która dałaby szansę n« roKwjąj, nie zagadki języka etruskiego, jaką stworzył kamień z Roaetty dla odctyUitu egipskich hieroglifów. Nie są niestety napisem bilingwicsnym trzy ałots tablicą. t Pyrgi koło Caere, odnalezione w 1964 r., które zawierają teksty iplnai języku etruskim i fenickim około 500 r. p.n.*. Opisują one to samo zydinst historyczne (dedykację dla świątyni Asatart«\ ale w odmienny sposób. Oifyłj odkryciu tabliczek z Pyrgi wzrosła tylko liczba znanych słów etruskich.

Problemem dyskusyjnym posostąje nadal sprawa pochodzenia Etrusk* W nauce XX w. rywalizowały z* zebą dwie teorie pochodzenia Etrusków, wtń zwolenników ma nadal pogląd uznawany prze* większość pisarzy •taietytnw te lud ten przybył do Italii aa Wschodu, a Azji Mniąjacąj. Ojcem tej teorii ^ Herodot z Halikamasu. a poparły ją taksę noeotyta* odkrycia, np. anatom w 1885 r. stela z wyspy Lobumw na Morzu Egąjskira. któncj inskrypcja (htm na na około 700 r. pa.a) została napisana w języku bardzo zbliżonym donn shfego. Na silne powiązania ne Wacbodeea wskazuje m.m. charakter religii *tn skię, uznanej za nłigą ołęaarżeną.

Drugą teorią mającą swa korzenie jeszcze w starożytności, była teoria aute-chtonirmu. eysmąta parna Dionięjnca (Diowęuaaz) z Halikarnasu (I w.pu; Zgntłnio t nią Etruskowie hyfi prastarą ludnością Italii, która uległa pewną wpływom orientalnym ponialiiUniaaniii się różnych fał migracji ludówindocs-ropejskkh Teoru    u poważnymi modyfikacjami) broniąntektśą

uczeni wdowy i femaiscy. Obecnie przewal* pogląd, te ostateczne nkatahow-nie się grapy etnicznej Etrusków było procesem długotrwałym i nastąpiło óę* ro w feftgi w eynśoi ■ aiiia naanin się rożnych grup językowych i kulturowych, wschodnkb i aaiiiMłinsiM rnyrti

Niewątpliwym faktem hifatmyŁmym jest rozkwit cywilizacji etroskiejyokrrw od vm do 1 w. pną.

Etruskowie postawili na wysokim poziomie gospodarkę i to zarówno robactwo,    szeroko system sztucznego nawadniania przez budowę wielu bu-

łów, jak tez ncBUula, zwłaszcza mrtaluigifzne. Etruskowie stali się mistran w produkcji naczyń brązowych, które pięknie zdobili. Budowali oni obwarowane miasta: Anajua, Khuęjum, Peruzję, Tarkwinie, Weje i inne. Miasta te tworryłj odrębne peńlwosmóri Etruskowie nigdy nie stworzyli jednolitego państw, a jedynie dość ^łw*”ą federację dwunastu miast, prowadzącą wspólną polityki zagraniczną. Wiele cech politycznego ustroju Etrusków przejęli następnie Rumianie (np. symbol władzy królów — Uiciuno, a później najwyższego urzędnik*-faseta). Sama nazwa Rzym CBorna) pochodzi od imienia etruskiego rodu Iłunt Kultura etruska była wybitnie oryginalna pomimo niewątpliwych wpłyvtó« greckich i wschodnich. Poznajemy ją głównie dzięki wykopaliskom grobowym, etruscy arystokraci budowali bowiem wspaniale grobowce, pokryte malowidłami i zaopatrzenie w najróżniejsze sprzęty. Mówi się często o ponurym charakteru reiigii i obyczajowości etruskiej, co sugeruje w znacznym stopniu jednostronno*

Apollo i Wojńw. pouui otrułkl Iftiym, Mumuih Villo Oiullal

źródeł archeologicznych. Religia etruska była politeistyczna, główną rolę odgrywała w niej trójca bogów: Tinia, Uni i Menrwa, która posłużyła za wzór trójcy kapitolińskiej (Jowisz, Junona i Minerwa). Obok niej czczona była trójca bóstw panujących nad światem zmarłych. Duże znaczenie przypisywali Etruskowie różnym groźnym demonom jak Charun i Tuchulcha. Szczególną rolą odgrywały w religii etruskiej przepowiednie: obserwacje nieba z przedsionka świątyni, śledzenie wszelkich zjawisk przyrody i wyciąganie z nich wniosków na przyszłość, np, z uderzeń pioruna. Rozpowszechnione było zwłaszcza wróżenie z wnętrzności zwierząt ofiarnych, co następnie przejęli Rzymianie (haruspicia). Rzymianie wysoko cenili wiedzę Etrusków o różnych formach przepowiedni oraz interpretacji znaków wróżebnych i określali ją mianem Ełrusca disciptina. Rozwinął się szeroko rytuał pogrzebowy z igrzyskami na cześć zmarłych i składaniem ofiar z ludzi. Igrzyska te stały się zaczątkiem rzymskiej instytucji gladiatorów. Stopniowo Etruskowie przejęli do swojąj religii bogów greckich; dużą popularnością cieszyli się u nich zwłaszcza Apollo i Herkules (Herkłe).

Sztuka etruska stała na bardzo wysokim poziomie, jąj czołowe osiągnięcia przypadąją zwłaszcza na VI w. p.n.e. Etruskowie budowali świątynie z drewna, co tłumaczy stosunkowo ciężkie proporcje tych budynków. Zdobiono świątynie

«»