15578 skanuj0008 (420)

0    nazwy własne krajów (Macedonia!), regionów i miejscowości, nazwiska (problem np. Turków bułgarskich), status języka (czy kaszubski to dialekt czy oddzielny język?), zakres jego naliczania w szkolnictwie i używanie w życiu publicznym. Jakże często lojalność wobec państwa nic pokrywała się z lojalnością wobec kultury rodzimej.

Kontakt bezpośredni jednostki z przestrzenią jej codziennych styczności i stosunków społecznych tworzy niemiecki tfkimat oraz Hei-matgęfuhl (R. Michels, 1929), angielski korne feeling (F. Hertz, 1944), francuską ptiMd (E. Mounicr, 1936) oraz w tradycji polskiej znę pr^wat^ą (S^ Ossowski, 1946). Kontakt z szerszą przestrzenią, /zapośrednicżonyiprzez grupę, z którą jeanostka się identyfikuje, prowadzi do wykształcenia się świadmńbśeiWmmmmi i postawy'.fctghc zum Yaterland, country i national feeling, ojczyzny ideologicznej

1    miłości do kraju rodzinnej(patriotyzmu) - na poziomie regional-nym i, w większości przypadków, także na poziomie wspólnoty narodowej. 'iferwśży;rodzaj związków (swoistych dla ojc/.yżny prywaftĘj") rodzi'się Spontanicznie, drugi (konstytuujący ojczyznę idcologii^ną) musi być rozbudzony i utrwalony przez międzypokoleniowy przekaz kultury, organizacje, instytucje oraz ideologie grupowe. Z reguły polega to na „dodaniu” ojczyzny ideologiczni do ojczyzny prywatnej. Czasami nazywa się ów proces ^unarodowieniem”^{1 2 3}. ! ⁽ ;

'Zbiorowość terytorialna opisywana jest w kategoriach wspólnotowych, a więź wspólnotowa wyjaśniana przez 1|mdromwspółtwo-;. ,rżących ją czynników obiektywnych i subiektywnych (emocji, idei).

liczna”⁴, oraz gospodarcze, polityczne i ekologiczne formy „kolonizacji wewnętrznej”⁵5.

Trzon wspólnoty stanowi ludność autochtoniczna, rodzima, zamieszkująca w danej przestrzeni wg wierzeń podzielanych w grupie „od zawsze” - rzadziej napływowa i „wrosła” w nowe środowisko. „My” to np. na Górnym Śląsku „hanysi”, „pnioki”. „Oni” to „goro-lc”, „ptoki” lub, jak na Podhalu, „cepry”; ci, którzy przybyli, „żeby się wzbogacić, ograbić i zdewastować naszą ziemię”. Gdzieś pomię-dzy,, my” i^o n ij^aj cszczc „krzok i”, przybysze, ale zasymilowani.

Sferę^;wspólnośći kultirowej’Jwspółtworzy odrębny język (lub 'n dialektofógiczna czy przynajmniej gwarowa odmiana języka szerszej zbiorowości terytorialnej; język występuje w tej funkcji nawet wtedy, gdy potrafi się nim posługiwać tylko mniejszość), pamięć zbiorowa zapisana i przekazywana przez kulturę symboliczną (klechdy domowe, literaturę, ikonografię, muzykę), etos pracy; strój, architektura, obrzędy i zwyczaje (rodzinne, doroczne), odrębność (lub specyficzny lokalny koloryt) wyznaniowa i symbole grupowe.

Sferę „działań zbfofbwysjy wyznaczają in.iii-kbmplctiiość insty-J^ tucjohalpl (w tym'system szkolny podporządkowany zbiorowośćiom '' regionalnym oraz regionalne środki masowego przekazu)⁶, nfchy spo-łfecżne, partie kapitalizujące politycznie regionalne różnice, elity („własna inteligencja”⁷, elity gospodarcze, wolne zawody) i ideologie.

Do^gTJpyjnewsze^należą, poza ekosferą i stopniem przestrzennej izolacji, podobieństwo potrzeb, a także powtarzalność sposobów ich zaspokajania wJokalnym środowisku-podział pracy i wymiana. Grupę druga tworzy świadomość wspólnoty interesów [zagrożeń, wy wolant . m.in:7jak to określ ił-Marek S. Szczepański, przez „przemoc symbo-

1

Szczególnie wyraziście proces przejścia od ojcowizny do ojczyzny widać w zbiorowościaeh chłopskich, w tym uczestniczących w procesach cmigracyjno-

2

osadniczych. Zob. J. Topolski (red.), Świadomość historyczna Polaków, Łódź 1981, s. 510; W. Wrzesiński (red.). Między Polską etniczną a historyczną, Wrocław 1988, s. 284, oraz H. Kubiak, Polski Narodowy Kościół Katolicki w Stanach Zjednoczo

3

nych Ameryki w lalach J 897—1965, Wrocław 1970, m.in. s. 70—92 i 166 -175.

4

,,Przemo,c symUoUgma^ę^lXpresja obcych „systemów aksjologicznych, normatywnych i instytucji”, wywołuje.,,poczucie względnego i bezwzględnego upośledzenia" ora/, reakcji;" kompensacyjne (m.in. izolacjorii/iu). Społeczno-kulturowe uwarunkowania restrukturyzacji Górnego Śląska, s. 375.

5

   „Kolonizacja wewnętrzna” (realizowana w ramach państwa wobec regionu) i towarzyszące jej poczucie deprywacjf wywołuje solidarnościowe postawy obronne sprzyjające regionalnej integracji wokół wspólnychTnteresów. Składają się nań: „nieckwiwalcńtna wymiana^ „asymetria presji politycznych” oraz „utrzymywanie na peryferiach brudnych i odpadowych technologii”; ibidem, s. 367. Autorem nazwy „kolonizacja wewnętrzna” jest najprawdopodobniej M. Hechter. Zob. jego Internat Colonialism. The Celtic Fringe in British National Development 1536-1966, Routlcdgc and Kcgan, London 1975.

6

   W rozumieniu R. Bretona, Institutional Completeness and Assimilation of Minorities, „American Sociological Review” 1963, No. 2.

7

   Wytworzenie się tego typu inteligencji traktuje E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991, jako dopełnienie struktury grupy, potwierdzenie jej struk-