skanuj0009 (384)

I.*lity staj,'! się -czynnikiem regionolwórczym ni.in. przez werbalizację tendencji samorządowy:I) j autonomicznych, a w pewnych warunkach także aspiracj i do zorgttóizowanlasi^w suwerenne państwo. Receptywność zbiorowości regionalnych wobec tych tendencji mogą generować przy.czynyckqnoirncz^e (obiektywnie nierówny podział bogactw), przekonanie, że się jest eksploatowanym („za mało dostajemy-za dużo dajemy”, „inni bogacą się naszym kosztem”), żc zarzą-dzańiena_fpą2jpt^ieregionalnyinmożGdpowjnno-ⁱbyćbardzićjTSqonal-ną(„Iepicj rządzić się samemu”), a także silnie przeżyte^i^^ie-od-njbne>4o2^m©śei-kiiłt0rowcj (językowej, religijnej, etnicznej). W pewnych okolicznościach może to być również otómHdja^<sfójjczna*na ijme. pąństwo mirotŁawc.

^dlą!ftp‘%r#gi#lltnS-wystąpują z reguły w jednej z czterech »a-1 stępujących wersji: pomm\\x^mmmU0:.ąuo afite,

(np. w opozycji do koncepcji nowego podziału administracyjnego kraj u), rozwoje rcgioniif(ako^fstFuktniy ‘;|średnie^© zas ięgu” i, wreszcie, rozszerfeHit autonomii widmach szerszej terytorialnej organizacji politycznej'lub uzyskania samodzielnej podmiotowości mię--dzi^ąrodowęj.

Właści wości regionów dają się uporządkować w związki typologiczne, Jest to ważne, żaden bowiem region v/ sensie socjologicznym nic istnieje tylko przez jedną właściwość, lecz przez ich związki. Co więcej, w zmiennym czasie historycznym jedne właściwości tracą na znaczeniu, podczas gdy inne, odwrotnie, zyskują. Część cech = właściwości (np. ekonomiczne, urbanistyczne) da się uporządkować wg zasad taksonomicznych - inne można wyróżnić tylko nominalnie. Ponadto, podcz.as gdy pewne cechy łączą określony region /.jednymi strukturami zewnętrznymi, a odróżniają od innych, to inne właściwości wskazują zgoła odmienne asocjacje lub brak związków.

turalncj kompletności i, tym samym, zdolności do wyst»ipicnia w roli samodzielnego podmiotu politycznego.

Socjologiczne ujęcia typologiczne

Większość spośród zimnych i ważnych (poznawczo, ze względów praktycznych) typo!ógi| zbudowana została na podstawie jednego z trzech kryteriów: wewnętrznych właściwości grupy regionalnej, relacji pomiędzy regionem i państwem oraz stosunków międzynarodowych. Możliwości typologii zbudowanej na podstawie wewnętrznych właściwości grupy regionalnej najpełniej, moim zdaniem, ilustrują badania zrealizowane w latach siedemdziesiątych przez Grupę Badawczą Socjologii Porównawczej Uniwersytetu Helsińskiego, kierowaną przez Erika Allardta. Przedsięwzięcie poznawcze tej grupy połączone były z ogólnoeuropejskim programem, kierowanym przez Steina Rokkana i Dcrcka Urwina z the Univcrsily of Bergen, badań nad związkami wzajemnymi pomiędzy życiem gospodarczym, terytorium i tożsamością (economy, territory, identity). Analizą porównawczą objęto 46 spośród 50 istniejących mniejszości leiytorialno-językowych Europy Zachodniej, a jej wyniki opublikowano w studium Implica-tion of the Ethnic Revival in Modern, Industrialized Society⁴⁰.

Wszystkie badane grupy były mniejszościami posiadającymi jakąś Eązęteiytorialnąoraz odrębnyjęzyklWszystkie, a więc także te dotychczas uśpione, demonstrowały już w latach sześćdziesiątych wyraźną mobilizację polityczną, reprezentowane były przez elity profesjonalne i charakteryzowały się (w sferze wyborów politycznych) raczej orientacją lewicową. Stawały się one coraz silniejsze jako grupy nacisku, a jednocześnie, po stronie władz państwowych, rosła gotowość do pozytywnej odpowiedzi na te naciski, zwłaszcza w zakresie demokratyzacji stosunków politycznych., ograniczania nierówności społecznych oraz działań kulturalno-oświatowych.

Wreszcie, wszystkie miały-świadomość własnej tożsamości (a to także znaczy odrębności), pochodzenia, swoiste wzory kulturowe (w tym odrębność językową) oraz charakteryzowały się pewną powtarzalnością wewnątrzgriipowych interakcji. Cojc różniło? Stopień natężenia poszczególnych cech, a zatem i ich jednostkowa ważność, i sposób wiązania się w szersze syndromy. Właściwości wszystkich

⁴⁰ E. AHardt, op.cit.

91