34599 SDC11028

c) Transliteracja (transkrypcja transliteracyjna):

(11) Ćlvkb edim im? dwa sna. (12) i reće junt i eju otcju. otće dazdb mi dostoinyo ćęstb im?nii. i razdili ima Mnie. (13) i ne po minodzichb (lub: mbno^?%b) dbnechi (lub: dbne%b) Sbbbraub vbse mmii sm otide na struną daleĆe. i tu rastoći iminie svoe zivy blądwo.

cl) Transkrypcja półfonetyczna (fonologiczna, ogólna):

(11) ćlov?kb jedim im? dwa syna. (12) i reie junljb (junii) jeju otbcu. otbće dazdb mi dostoinąją ćęstb im?nija. i razdili ima iminije. (13) i ne po mbno$?%b dbneyb Shbirarb vbse nibnijb (mbnii) sym otide na struną daleie. i tu rastoći iminije svoje zivy blądbtio.

e) Przekład polski (filologiczny):

(11) Człowiek pewien miał dwóch synów. (12) / rzeki młodszy z nich ojcu: ojcze daj mi należną część mienia (majątku, majętności). I rozdzielił im mienie. (13) 7 po nielicznych dniach (za kilka dni, niedługo potem) zabrawszy wszystko młodszy syn odszedł do krainy daleko (do krainy dalekiej). I tam stracił (roztrwonił) mienie swoje żyjąc rozpustnie.

2. Analiza językowa:

Uwaga wstępna: należy dążyć do możliwie pełnego opisu wszystkich wyrazów i form wyrazowych występujących w tekście. Opis powinien być łączny (kompleksowy), tzn. po określeniu formy występującej w danym, urywku podajemy najbliższe formy pokrewne; oprócz zjawisk fleksyjnych należy uwzględnić zjawiska słowotwórcze, fonetyczne, składniowe i słownikowo-semantyczne. Pouczająca niekiedy może być konfrontacja ze stanem w języku polskim i rosyjskim, a w miarę potrzeby także ze stanem w innych językach słowiańskich. W szeregu wypadków trzeba będzie dokonać rekonstrukcji postaci prasłowiańskiej.

Analizę językoznawczą tekstu można przeprowadzić albo według rodzaju zjawisk, albo według części mowy, objaśniając w obrębie nich dane zjawiska, albo wreszcie według wyrazów kolejno po sobie następujących, określając części mowy i występujące zjawiska językowe. W poprzednich ćwiczeniach był w zasadzie stosowany opis podporządkowany głównej tematyce gramatycznej. Poniższy schemat proponuje opis zjawisk językowych biorący za punkt wyjścia części mowy. a) Rzeczowniki:

Ćlov?kb — N sg. m., deki. I, typ twardy; G sg. ćlov?ka. Ze względu na budowę morfologiczną i zmiany fonetyczne wyraz ten należy do trudniejszych w analizie. Na podstawie danych porównawczych (zob. F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I, s. 123) trzeba przyjąć hipotetyczną postać ps. w trzech wariantach: *Ćelov?kb, *ćbłov?ki_f *Ćelv?kb. Pierwsza część tego złożonego wyrazu iel- ma związek z ieladb ‘czeladź’, a także z ps. *ćelm || *ćolm, por. poi. człon, członek, rus.-cs. Ćelonb, ukr. ilon, Łełen, czes, ilen, ćlanek. W związku z tym należy przyjąć palatali-zację I w nagłosie: i < k przed e lub 6, tj. *ćel- || •&/- < *kel- || *kbl~. Drugi człon złożenia ćelotćkb wzgl. lblov?kb lub ćeltikb, tj. -v?ki, łączy się często etymologicznie z lit. raJkas ‘dziecko, młodzieniec’, stprus. waiks ‘sługa’, co nie jest całkiem pewne. Godna uwagi jest forma rosyjska z pełnogłosem: ielovek.

syna — A du. m. deki. II, por. kontekst liczebnika dwa] tu forma syna zamiast spodziewanej syny, na wzór deki. I, np. dbva brata; podać dalsze objaśnienia z zakresu wzajemnych wpływów deki. I i II.

124

otbcu ■— zagadnienie fleksji i fonetyki (palatalizacji); pisownia -ju: otbeju oznacza, źe spółgłoska c była wymawiana miękko: c*; podać dalsze objaśnienia. otbće — połączyć z formą poprzednią; zagadnienie fleksji i palatalizacji. ćęstb — A sg. f. deki. IV, tern. -t-; N sg. ćęstb, G sg. ćęsti; i < k przed ę, palat. I: ćęstb < *kęstl.

iminija — G sg. n. deki. I, miękka; N sg. iminije] starsza forma także imimje, por. rozwój & w i przed j.

iminije — A sg. n., A = N, por. kontekst zdaniowy: razdili iminije. po ... dbneyb — L pl. m., deki. V, tern. N sg. dbnb, G sg. dbne\ forma L związana z przyimkiem po\ starsza forma scs. i ps. brzmiała dbmyy e < &; podać dalsze formy i objaśnić je. sym — por. wyżej syna.

na straną — A sg. f. z przyimkiem na, deki. III twarda; podać dalsze formy; objaśnić zjawisko przestawki, por. poi. strona, ros. storona ‘strona, bok’ i cerkiewizm strona ‘kraj, kraina, strona świata’.

b)    Zaimki:

jedim — zaimek nieokreślony ‘jakiś, pewien’; sekundarna funkcja liczebnika jedim; w tekście ilovikb jedim ‘pewien człowiek’ na zasadzie składni zgody; podać dalsze formy.

jeju — G du. m. (w związku z kontekstem) zaimka wskazującego (anaforycznego), także na 3. os.; podać dalsze formy.

mi — D sg. zaimka 1. os.; N sg. azb, podać dalsze formy. ima (jima) — D du., por. wyżej jeju.

Vbse — A sg. n., por. kontekst: sibirai'* vbse\ zaimek nieokreślony — uogólniający; podać inne formy, zasady odmiany i cechy fonetyczne (zjawisko palatalizacji III < X);

svoje — A sg. n., por. składnia zgody: iminije svoje, zob. wyżej rzeczowniki; podać inne formy zaimka, cechy odmiany.

c)    Przymiotniki:

junii (junijb) — N sg. m. compar. od jum ‘młody*, odmiana niezłożona; G sg. juniiŚa (junijbŚa); podać formy r.n. i ż.; zwrócić uwagę na składnię compar. z gen.: junii jeju, por. w języku polskim młodszy z nich.

dostoinęją— A sg. f., co wynika z kontekstu: ćęstb dostoinęję] odmiana złożona, por. N sg. f. dostoinaja; podać inne formy złożone i niezłożone.

mmo%i%i — L pl. dla wszystkich trzech rodzajów, tu w kontekście dotyczy r.m.: po rmńoęiyb dbneyz) odmiana niezłożona; podać inne formy; objaśnić zjawisko palatalizacji, por. N sg. m. mznogb i inne ze spółgłoską g.

mbnii —■ N sg. m. compar. od przymiotnika mały, odmiana według tematu miękkiego: G sg. m. nibnbŚa; podać inne formy. Warto zwrócić uw^ragę na to, że mbnii ma znaczenie ‘mniejszy’ i ‘młodszy’.

d)    Liczebniki:

jedim — N sg. m., liczebnik główny, wtórnie także zaimek, zob. wyżej zaimki. dbva — N - A du. m., tu A du. por. kontekst imi dwa syna; liczebnik główmy mający odmianę tylko dualu; podać inne formy.

125