71930 P1090270

•    J oh iltw sumy przycftołWw i kótófd* całego pr/edwęliiorsiwu,

•    przychody i koszty ntacśłooucJi rodzajów Arialalnttici.

•    ceny i koszty jednostkowe-

Opinie należy siwicrrizić. i* kośny nslcża do nnjwaźnrejuycb kryteriów wyboru decyzji w przedsiębioiNiwie. W procesie decyzyjnym występują one w podwójnej mli. sj bowiem:

•    samoistmńł problemem decyz^nym lub umożliwiają formułowanie określonego probtoau decyzyjnego.

•    btotnym elemciifem wspomagającym określone wybory w przed'ię-biorsfwe.

leo dwoisty charakter kosztów .sprawia, iż pełnią onerofę aktywnego elementu w wyborach ekonomicznych przedsiębiorstw oraz zajmują coraz ważniejsze miejsce w zarządzaniu przcłlsiębiorstweni prowadzącym dzriifaf-ność nnwtany rachunek i własne ryzyko.

22 istota kosztów i ich zakres

Koszty .są obiektywną kategorią ekonomiczną ściśle związaną i działalnością gospodarczą. Działalność gospodarcza z natury powoduje, jak już slwicrdzo-do. powstawanie kosztów, dzięki którym możliwe staje się osiąganie przychodów.

Precyzyjne zdefiniowanie kosztów nie jest zadaniem łatwym, ponieważ sposób objaśnienia kosztów często odbiega od ich istoty jako obiektywnej kategorii ekonomicznej, natomiast bardziej nawiązuje do różnego rodzaju teoretycznych i praktycznych modeli rachunku kosztów. Tc z kolei przedstawiają obraz kosztów występujących w rzeczywistości gospodarczej, która podlega ciągłym zmianom w wyniku jej rozwoju. W zależności więc od wartości informacji kosztowych obraz realnych kosztów może się przybliżać lub oddalać od kysztów jako kategorii ekonomicznej.

Rachunkowość jest dyscypliną naukową, ale zarazem praktyczną, która rajmujesię szeroko wykorzystywaniem kategorii kosztów. Jest to w rachunkowości jedna z najważniejszych kategorii, dlatego nic może się ona obejść bez objaśnienia jej istoty.

W literaturze przedmiotu koszty są najczęściej¹ definiowanejako pieniężny wyraz nakładów ponoszonych w związku z działalnością gospodarczą¹. Obejmują swym zakresem zarówno nukłady pracy żywej (wynagrodzę-

W Mule, fa>m jtdAi»iek urwdtidiuc Mmouffotb, w: A.,Jaru£owa, W. Mule, K. Sawicki, nodtunt* k<ua<i*\M&, >Hmnw I9?l, s. «fc E-Kunys, Analiza kosritn> własnych, w: Analiza tkonmirma /JiredW^Jwsr*' pnrmydm\th, red. E. Kurw*. PWN. Wumuwu-PmuiłA

nia »\ pracę wraz z narzutami)) jak i nakłady pracy uprzedmiotowionej (zużycie materiałów i surowców oraz maszyn i budynków). W kosztach vi również ujęte uśługi transportowe, remontowe, budowlane itp.

Istota kosztów jest zdeterminowana ich zakresem oraz. sposobem ujęcia. który częściowo wpływa na 6w zakres. Koszty mogą być rozpatrywane w dwóch ujęciach:

•    makroekonomicznym.

•    mikroekonomicznym.

Najszerszą kategorią kosztów są społeczne koszty produkcji. Społeczne koszty produkcji są kategorią makroekonomiczną. Wyrażają one sumę nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, jaką poniosło społeczeństwo na wytworzenie dóbr i usług w danym czasie. Wielkość społecznych kosztów produkcji jest więc równa wartości społecznego produktu globalnego wytworzonego w tym okresie. W związku z tym społeczne koszty produkcji można wyrazić za pomocą następującej formuły.

Ki~c*'ir+m,    <2j

gdrie:

- społeczne koszty produkcji, c - wartość zużytych środków produkcji,

v - wartość produktu wytworzonego przez pracę dia siebie, wyrażoną w wynagrodzeniach pracowników,

ni - wartość produktu wytworzonego przez pracę dla społeczeństwa, tzw. produkt dodatkowy,

Z powyższej formuły wyniku, iż zakres społecznych kosztów produkcji wywodzi się z pojęcia wartości i jest znacznie werszy od pieniężnego wyrażenia nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej.

Od społecznych kosztów produkcji należy odróżnić pojęcie kosztów produkcji. Koszty produkcji są również kategorią makroekonomiczną. Obejmują one wartość zużytych środków produkcji oraz wynagrodzenia pracowników biorących udział w procesie produkcji. Koszty produkcji zapisujemy więc

następująco:

A^-c + jr,    p

gdzie K_p - koszty produkcji.

Koszty produkcji równają się wartości produktów pomniejszonej o wartość produktu dodatkowego. Wynika z tego, iż koszty produkcji stanowią część społecznych kosztów produkcji, która pozostaje po odjęciu produktu dodatkowego i obejmuje zużycie czynników produkcji.

Koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo nazywa się kosztami własnymi. Przymiotnik „własne" ma podkreślić, iż są one pokrywane te środków

43