22 (779)

Ewa Tbawicka

z mosiądzu (ryc. 12, kat. 1905), odkryty w warstwie niwelacyjnej powstałej w drugiej połowie XV wieku. Złożony jest z dwóch kolistych tarczek — większej i mniejszej, połączonych uchwytem w kształcie pięciokąta z przewierconym pośrodku otworem, umożliwiającym zamocowanie pieczęci na łańcuszku (taki sposób mocowania zastosowany został w przechowywanej w Kólnisches Stadtmu-seum pieczęci z końca XIV wieku; Diekhoff 1989, III: 12.5, s. 204-205). Wklęsły relief na tarczkach, dający w odcisku obraz wypukły, wykonany został przez grawera. Tarczka większa zawiera przedstawienie znaku - gmerku właściciela, ujętego w wyryty sześciokąt o lekko wklęsłych bokach. Wolne pole w sześciokącie wypełnione jest małymi, nieregularnie rozmieszczonymi kropkami. O trzy wierzchołki figury opierają się łuki, ozdobione rozmieszczonymi regularnie wzdłuż krawędzi na kształt trójkąta dużymi kropkami. W otoku, w polach pomiędzy wierzchołkami łuków, przebiega trzyczęściowy napis zbudowany z minuskułowych liter gotyckich. Powyżej napisu znajduje się do-okolny wieniec sznurowy. Mniejsza tarczka zawiera jedynie relief gmerku. o analogicznym kształcie co znak przedstawiony w centrum większej. Gmerk wpisany jest w okrąg, którego wolne pole wypełniają nieregularne, drobne nacięcia. Otok obwiedziony jest analogicznym jak w większej tarczce wieńcem sznurowym. Znaleziska pieczęci zachowanych w tak dobrym stanie należą do prawdziwych rzadkości. O wyjątkowości zabytku z Hali Targowej stanowi ponadto jego nietypowa dwustronna konstrukcja. Jedyną analogią, jaką udało się znaleźć dla gdańskiej pieczęci, jest dwustronny tłok odkryty w Londynie na placu targowym zlokalizowanym u brzegu Tamizy w Billingsgate, należący do kupca niderlandzkiego, datowany na XV wiek [Stott 1989, 11: 6.3, s. 104-105]. Podobnie jak zabytek z Hali Targowej zbudowany jest z większej i mniejszej tarczki. W bardzo podobny sposób, przy zastosowaniu analogicznej techniki, wykonano tu relief na obu tarczkach: większa zawiera przedstawienie gmerku właściciela wpisanego w sześciokąt o wklęsłych bokach. Brak natomiast trzech łuków opartych o pięciokąt, którego narożniki zakończone są tu motywem koniczynki. Dwuczłonowy napis składający się na imię i nazwisko właściciela wykonany jest podobnie jak w zabytku gdańskim gotycką minuskułą. Całość obwiedziono analogicznym w ieńcem sznurowym. Relief na mniejszej tarczce również wygląda podobnie - jedyną różnicę stanowi brak kota, w który wpisany jest gmerk. Obydwa tłoki spraw iają wrażenie, jakby wyszły z tego samego warsztatu, z tym że pieczęć gdańska mogłaby powstać później, kiedy nauczony doświadczeniem rzemieślnik potrafił już lepiej rozplanować położenie napisu na większej tarczce (zakończenia wierzchołków pięciokąta małymi koniczynkami rozdzieliło napis w pieczęci londyńskiej na sześć części) Pieczęcie do laki i wosku pojawiły się w handlu europejskim w XIII wieku wraz z rozwojem wymiany dalekosiężnej, która wymagała potwierdzania transakcji odpowiednimi dokumentami [ibidem 1989, II: 6.3, s. 104—105]. Na pieczęci znajdował się zazwyczaj osobisty znak właściciela, wpisany w rozmieszczone w otoku imię i nazwiska W wypadku tłoków dwustronnych właściciel miał możliwość, w zależności od potrzeb, oznaczania dokumentów imieniem i nazwiskiem lub tajnym znakiem, czytelnym jedynie dla wybranych osób.

Plomba towarowa

Ostatnim zabytkiem w kategorii przedmiotów związanych z wymianą i handlem jest ołowiani plomba do znakowania sukna (ryc. 12, kat. 1908) Odkryta we wkopie datowanym na XIII wiek, jest raczej młodsza. Konstrukcyjnie prezentuje typ dwu-tarczkowy z jednym płaskim bolcem, przy czym zachowany jest jedynie nieregularnie okrągły a\ve& przedstawiający stylizowaną, majuskułową literę M

Nr kat. 1907

Miejsce znalezienia: grób 318, pochówek 356, szkielet 57 Opis ogólny: 1 mały dwustożkowy odważnie ołowiany * & kowatym zagłębieniem na jednym z biegunów Wymiary: wysokość 9,5 mm, średnica pośrodku 16 ** waga 17 g Surowiec: ołów

Nr kat. 1906

Miejsce znalezienia: warstwa 901    ..

Opis ogólny: ramię wagi szalkowej typu Ha z dwom* watymi zgrubieniami Surowiec: brąz Chronologia: XI—XIII wiek

Nr kat. 1905

Miejsce znalezienia: warstwa 1459 niwelacyjni    ^

Opis ogólny: dwustronna pieczęć mosiężna z    »*N**j^i

słym, złożona z profilowanego trzpienia zakończony*^, tarczkami - większą z gmerkiem pośrodku i trójwy**^. skrypcją w otoku (gotycka minuskuta) oraz czym, analogicznym gmerkiem    ^

Wymiary: wysokość 22 mm, średnica 13 mm, średnica większej tarczki 21 mm