263

21.3. Zaburzenia lękowe 263

strach przed otwartą przestrzenią lub przebywaniem w większych skupiskach ludzkich, z których trudno uciec w razie wybuchu paniki.

2.    Zespół paniki charakteryzuje się występowaniem krótkich, niespodziewanych i nieuzasadnionych, nawracających epizodów silnego i niekontrolowanego lęku. Człowiek nagle zaczyna odczuwać strach czy wręcz przerażenie, doznając trudności w oddychaniu, palpitacji serca, zawrotów głowy, potów i drżenia.

3.    Zespół uogólnionego lęku oznacza występowanie wysokiego poziomu lęku, który ma charakter zge-neralizowany, trwały, często obezwładnia człowieka i może trwać przez długi czas.

4.    Zespół stresu jest skrajną reakcją na silnie stresujące wydarzenie czy sytuację. Zespół stresu pourazowego charakteryzuje się powracaniem do traumatycznych wydarzeń pod postacią wciąż odżywających bolesnych wspomnień, koszmarów sennych i pojawiających się w świadomości obrazów z przeszłości, tak wyrazistych, że człowiekowi wydaje się, iż ponownie wszystko przeżywa. Na zespół ostrego stresu składają się silne, gwałtowne reakcje występujące bezpośrednio po traumatycznym wydarzeniu, które trwają krócej niż 4 miesiące.

5.    Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne polegają na występowaniu niechcianych, uporczywych myśli i nieodpartych impulsów do wykonywania uwalniających od nich rytuałów. Obsesja oznacza niechciane obrazy czy impulsy, których człowiek nie jest w stanie stłumić, kompulsja zaś - nieodpartą potrzebę powtarzania jakiejś bezsensownej czynności .wykonywanej w specyficzny sposób.

A.    Objawy zaburzeń lękowych

1.    Objawy emocjonalne lęku to poczucie napięcia, strachu i czasem paniki.

2.    Objawy poznawcze mogą polegać na tym, że człowiek poświęca bardzo wiele czasu na próby wykrycia przyczyn doznawanych objawów emocjonalnych.

3.    Objawy somatyczne mogą obejmować pocenie się, przyspieszenie oddechu, podwyższenie tętna i ciśnienia krwi, napięcie mięśni.

B.    Kiedy lęk jest zaburzeniem?

Lęk osiąga poziom, na którym może być uznany za zaburzenie, gdy jest wystarczająco silny, nie da się

usprawiedliwić istniejącymi okolicznościami i prowadzi do konsekwencji, które są niekorzystne dla przystosowania.

C.    Wyjaśnienia zaburzeń lękowych

1.    Freud wyróżniał trzy typy lęku i sądził, że każdy z nich należy inaczej tłumaczyć. Lęk obiektywny wynika z rozpoznawalnego zagrożenia płynącego ze świata zewnętrznego. Lęk moralny jest lekiem przed karą ze strony superego. Lęk neurotyczny wynika z obawy człowieka, że superego (za pomocą ego) nie będzie w stanie sprawować kontroli nad id. Freud sądził, że fobie pojawiają się wtedy, gdy lęk koncentruje się na jednym czy kilku konkretnych obiektach, reprezentujących istniejący konflikt na poziomie symbolicznym.

2.    Teorie uczenia się często wyjaśniają lęk warunkowaniem klasycznym. Zgodnie z tym poglądem reakcja lękowa skojarzyła się w drodze warunkowania z bodźcem, który był początkowo neutralny.

3.    Wyjaśnienie poznawcze koncentruje się na myślach powstających u człowieka w odpowiedzi na określoną sytuację. Na przykład ktoś, kto został kiedyś odrzucony, może zacząć myśleć, że będzie odrzucany zawsze, i odczuwać odtąd silny lęk w sytuacjach, które to zapowiadają.

4.    Zgodnie z wyjaśnieniem humanistyczno-egzystencjalnym tym, co rodzi poczucie niepowodzenia i towarzyszący mu lęk, jest doświadczanie przez człowieka rozbieżności miedzy „ja-realnym” a „ja-idealnym”.

5.    Zgodnie z wyjaśnieniem psychofizjologicznym u ludzi z zaburzeniami lękowymi mogą niewłaściwie funkcjonować neurony hamulcowe, osłabiające aktywność układu nerwowego. Może to być spowodowane niewystarczającym poziomem hamującego neuroprzekaźnika GABA (kwasu gamma-amino-masłowego), co przyczynia się do wzrostu pobudzenia, które może być przez człowieka odczuwane jako lęk.