26

ochronną pokrywającą u wszystkich kręgowców' skórę (nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący to naskórek); j F) wielowarstwowy przejściowy - (por. Ryc. 36 F) ten typ nabłonka jest zaliczany do szczególnych, ponieważ komórki najbardziej zewnętrznej spośród 3-5-ciu warstw budulcowych nie mają stałego kształtu. Zwykle są duże, baldaszkowate i pokrywają kilka sąsiednich komórek leżących pod nimi. U wszystkich owodniowców ten typ nabłonka wyściela moczowody. jNahłonki spełniają hardza różnorodne czynności i można przyjatyząjjyterium podziaLp fujrkciejlauegemabhankaw^stroiu. NależyTednak pamiętać.'że jest to klasyfikacja dość sztuczna, ponieważ zwykle dany nabłonek spełnia jednocześnie kilka funkcji, np. nabłonki pokrywające zawierają bardzo często komórki gruczołowe.

Podział obejmuje:

1. Nabłonki okrywające i wyścielające - w przypadku, gdy oddzielają ciało zwierzęcia od środowiska zewnętrznego nazwa się je okrywającymi.

Bezkręgowce posiadają tylko nabłonki jednowarstwowe, pokryte u płazińców', obleńców, pierścienic i stawonogów oskórkiem (kutikulą). Jest to bezpostaciowa (amorficzna) wydzielina komórek nabłonkowych o zróżnicow'anym składzie chemicznym. U stawonogów' są to białka i aminocukier z grupy pochodnych polisacharydów-chityna. Sztywny pancerz skorupiaków jest dodatkowo wysycany solami wapnia i fosforu (głównie węglanami). W ten sposób powstaje sztywny szkielet zewnętrzny (por. pancerz raka).

U kręgowców' ciało okrywa zaw^rsze wielowarstwowy, złuszczający się naskórek. Bezżuchwowce i ryby w naskórku posiadają liczne jednokomórkowe gruczoły śluzowe, których wydzielina (śluz) zmniejsza tarcie w czasie pływania.

U Tetrapoda (kręgowców czworonożnych) w skórze występują także gruczoły wielokomórkowe, a liczba warstw komórek dochodzi czasem do kilkunastu. Wspomniane wcześniej płazy oddychają intensywnie skórą, ale ich naskórek posiada tylko jedną warstwę komórek zrogow'aciałych. U gadów' i ptaków' skóra jest w zasadzie pozbawiona gruczołów'