29 (8)

morek in vitro stanowi opisane przez Rappa i Melnicka powstanie cząstek PARA, przy namnażaniu adenowirusów ludzi w obecności SV40 (wirus komórek nerki małpy), a także wirusa pryszczycy i enterowirusów bydła.

Możliwości wirusowego zanieczyszczenia badanego materiału przy okazji użycia zwierząt doświadczalnych, zarodków kurzych i hodowli komórek będących nosicielami innych wirusów, będą omówione w odpowiednich rozdziałach dotyczących tych podłoży biologicznych.

Także pracownik może w czasie wykonywania czynności laboratoryjnych zakazić badany materiał własnym wirusem, którego jest nosicielem (np. przy schorzeniach górnych dróg oddechowych, ale także przy bezobjawowym nosicielstwie innych wirusów). Niebezpieczeństwo takie wzrasta przy rozmawianiu w czasie pracy, nie mówiąc już o kaszlu lub kichnięciu. Dlatego używanie masek i innych osłon ma na celu nie tylko ochronę pracownika przed zakażeniem się, ale też ochronę materiału badanego przed zakażeniem go przez pracownika.

Unikatowy charakter wirusów jako wewnątrzkomórkowych pasożytów molekularnych wymaga maksymalnej standaryzacji metod i warunków badań. Dla przykładu podać można, pozornie paradoksalny, wpływ niedożywienia zwierząt doświadczalnych na wzrost ich oporności na zakażenia wirusowe. Drobne, mieszczące się jeszcze w granicach normy, zmiany fizjologicznych procesów gospodarza wywierają znaczny wpływ na namnażanie się wirusów i to trzeba uwzględnić szczególnie w badaniach rozpoznawczych. Wiele naturalnie występujących inhibitorów w tkankach nadesłanych do badania może powodować uzyskiwanie pozornie tylko ujemnych wyników. Także użycie do zakażenia wrażliwych obiektów biologicznych, materiału zawierającego bardzo dużą ilość zakaźnego czynnika wirusowego, może dać wynik ujemny na zasadzie autointcrfercncji. Ten sam materiał odpowiednio rozcieńczony daje wynik dodatni.

Możliwość nie dającego się czasem eliminować później zanieczyszczenia materiału badanego istnieje już od momentu pobierania próbek pi’2cz terenowego lekarza wet.

Pozycje piśmiennictwa: 26, 54, 57, 62, 96, 97, 102, 116, 117a, 145, 151 b.

Pobieranie i przesyłanie prób

Ogólnie obowiązującą zasadą jest jak najwcześniejsze pobranie materiału do badań wirusologicznych. Przy pewnych chorobach jest to możliwe jeszcze za życia zwierzęcia, gdy tkanki, w których namnaża się wirus, są dostępne badaniu (na przykład skóra, błony śluzowe); dogodnym materiałem jest również krew zwierzęcia w okresie wiremii, a także jego wydaliny i wydzieliny.

W miarę trwania, a nawet pogłębiania się procesu chorobowego ilość wirusa może się zmniejszać na skutek równocześnie działających procesów obronnych organizmu.

Po śmierci zwierzęcia szczególnie ważny jest pośpiech w pobraniu wycinków narządów. Przy wielu bowiem chorobach wirusowych następuje zjawisko pośmiertnej autosteryłizacji. na skutek czego, mimo daleko posuniętych zmian chorobowych, wirusa może nie być w ogóle lub też ilość jego jest zbyt mała, aby ją wykazać zwykłym rutynowym badaniem. Drugi powód nakazujący pośpiech to ten, aby uniknąć pośmiertnego rozkładu tkanek; wycinki pobrane w tym stanie mogą być mało przydatne do badań wirusologicznych. Użycie antybiotyków może bowiem pomóc tylko przy nieznacznym zakażeniu bakteryjnym próbek, natomiast przy znacznym rozkładzie, nawet gdyby udało się wstrzymać wzrost bakterii, stosując duże dawki antybiotyków, nic można zobojętnić produktów ich przemiany materii oraz toksycznych składników uszkodzonej tkanki. Materiału takiego nie można badać na zwierzętach, a tym bardziej w hodowlach komórek i zarodkach kurzych. Z tych samych względów jest wskazane możliwie jałowe pobieranie próbek. Szczególnie należy unikać ich zanieczyszczenia treścią przewodu pokarmowego, w której mogą znajdować się niechorobotwórczc wirusy sieroce wywołujące zmiany w komórkach hodowli i komplikujące przez to prace diagnostyczne.

Wskazane jest jak najszybsze umieszczenie pobranego materiału w warunkach zapewniających możliwie wolny przebieg procesów inak-tywacji wirusa. Tu znowu jest regułą użycie jak najniższej temperatury. Pobrane próbki należy umieścić w naczyniu i obłożyć lodem, najlepiej w termosie. Przy użyciu suchego lodu naczynie (np. termos) nie może być hermetycznie zamknięte, gdyż na skutek parowania C0₂ grozi to rozsadzeniem pojemnika.

29