2 przygotowanie materiałów 4

PRZYGOTOWANIE MATERIAŁÓW ♦ 337

600 części wody

13 części wodorotlenku sodu

Dodać wody do kazeiny i pozostawić na 5—10 minut. Niektórzy uważają, żc kazeinę należy zostawić w wodzie na kilka godzin, zanim doda się wodorotlenku sodu. Zasadę dodajemy powoli cały czas mieszając.

Receptura 4 (Kurt Wchlte)

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia alkalicznych pozostałości, należy zastosować mieszaną na mokro kazeinę boraksową:

15 g krystalicznego boraksu 150 ml gorącej wody 45 g kazeiny 150 ml zimnej wody

Połączyć kazeinę z zimną wodą, nakryć grubą, mokrą tkaniną i pozostawić na I2 godzin. Rozpuścić boraks w gorącej wodzie i dodać do mieszanki kazeinowej. Pozostawić na kilka godzin przed użyciem.

Jeśli spoiwo nie będzie od razu zużyte, należy dodać do ciepłej mieszanki kilka kropli środka dezynfekująccgo. Kazeina szybko ulega rozkładowi, dlatego należy stosować dobre środki konserwujące (np. parachloromclaksylenol).

Kleje odporne na wodę

Kazeiniany wapniowe są szczególnie przydatne ze względu na odporność na wodę. Kiedyś dodawano formaldehyd. Obecnie dodaje się wodorotlenek wapnia do kleju w następujących proporcjach:

10 części kazeiny 25 części wody

1    część wodorotlenku sodu (NaOH)

2    części wodorotlenku wapnia (Ca(OH)₂)

45 g proszku krochmalowego (z ryżu pszenicy, kukurydzy i ziemniaków) 360 ml destylowanej wody

Energicznie zmieszać proszek krochmalowy z niewielką ilością zimnej wody, aby powstała substancja o konsystencji śmietany. Następnie wlać całą mieszankę do gotującej wody destylowanej (regulujemy ilość wody w zależności od tego, jaką konsystencję potrzebujemy). Po pewnym czasie roztwory wodne poddawane są procesowi retrogradacji, w wyniku którego skrobia staje się mniej rozpuszczalna. Można zmniejszyć skutki tego procesu przez dekstrynizację (patrz. s. 40).

Proces ten przebiega szybciej w niższych temperaturach i w mocniejszych stężeniach. Obecność siarczanu wapnia może przyspieszyć wytrącanie, ale środki zwilżające takie, jak anionowe siarczany aryloalkidowe opóźniają go. Powierzchnia warstwy farby traci połysk, przybiera bardziej matowy wygląd.

ZAPRAWA NA DESKI DO WYDRAPYWANIA

KLAJSTER SKROBIOWY

Proste spoiwo ze skrobi i wody można przygotować bardzo szybko. Arthur Church poleca następującą recepturę:

Receptura Kurta Wehlte pozwala na przygotowanie białej zaprawy, do której czarny tusz używamy w technice wydrapywania, ma naprawdę dobrą adhezję.

5 części suchego kleju 100 części wody niewielka ilość ałunu pigment blartc fixe niewielka ilość gliceryny

Zmieszać klej, wodę i ałun, dodać blanc fixe i glicerynę. Zmieszać wszystkie składniki, aby powstała substancja łatwo rozprowadzana pędzlem; nałożyć cztery warstwy, aby zaprawa była nieprzezroczysta Każda kolejna warstwa powinna dobrze wyschnąć; ostatnią wygładzamy szpatułką.

Po wyschnięciu ostatniej warstwy nałożyć na nią tusz.

NOTATKA NA TEMAT ZALET OLEJKU TERPENTYNOWEGO I BENZYNY LAKOWEJ W MALARSTWIE OLEJNYM

Olejek terpentynowy i benzyna lakowa są rozpuszczalnikami olejów schnących. Obie substancje mają swoje zalety, ale i wady. Jeśli olejek terpentynowy ulegnie utlenieniu, zaczyna w nim wytrącać się osad. który szybko żółknie. Użycie olejku terpentynowego częściowo utlenionego powoduje, że powierzchnia obrazu stanie się lepka i nie schnąca. Dlatego olejek terpentynowy trzeba przechowywać z dala od źródeł ciepła, światła i dopływu powietrza. Producenci dostarczają artystom redestylowany olejek terpentynowy, co zmniejsza ten problem do minimum. Istnieją dowody na to. że niektóre żywice zatrzymują olejek terpentynowy, to znaczy, że nie wyparowuje on zbyt szybko. Taki olejek terpentynowy również utlenia się i żółknie. Dlatego nie powinniśmy stosować żywic w spoiwach malarskich, zaś olejek terpentynowy używać tylko jako rozcieńczalnik olejów schnących. Benzyna lakowa może służyć jako substytut olejku terpentynowego w niektórych przypadkach, ale nie jest równie dobrym rozpuszczalnikiem. Może też powodować mętnienie niektórych werniksów.

Toksyczność

Olejek terpentynowy jest bardziej trujący niż benzyna lakowa. Toksyczność lotnych rozpuszczalników mierzona jest wartością progową (TLV). Jest to miara najwyższej dopuszczalnej dawki oparów, które mogą być tolerowane podczas ośmiu godzin pracy. Wartość progowa TLV olejku terpentynowego i benzyny lakowej jest taka sama. Działanie olejku terpentynowego może być groźniejsze, ale w szczególnych przypadkach - np. w słabo wentylowanym pomieszczeniu - działanie obu może być śmiertelne. Malarze powinni używać odpowiednich masek ochronnych (patrz s. 42).