2 (1215)

wodoru w komórkach* Powstawanie HjOj jest efektem działania oksydaz biorących udział w ^-oksydacji kwasów tłuszczowych i w cyklu glioksalowym, natomiast błonowy łańcuch transportu elektronów może być źródłem Oj -

RFT są bardziej reaktywne niż cząsteczka tlenu w stanic podstuwowym, czyli zdolne są do nieselektywnej reakcji z większą liczbą substancji i znacznie szybciej niż tlen cząsteczkowy. Celami ataku RFT w tkankach organizmów' są białka enzymutyczne i nieenzymatyczne, lipidy, DNA i RNA, ich utlenienie prowadzi do destabilizacji struktury i funkcji, a nawet do śmierci komórki. RFT uważane są za czynniki powodujące uszkodzeniu oksydacyjne białek, pcroksydację lipidów i mutagenezę.

Powstawanie reaktywnych form tlenu jest zjawiskiem fizjologicznym, ale w następstwie działania na komórki czynników stresowych takich jak np. zbyt nisku lub zbyt wysoka temperatura, nadmiar promieniowania tbtosyntetycznie czynnego, promieniowanie jonizujące i UV, uszkodzenie mechaniczne, atak patogenów, deficyt wody, zalanie, zasolenie, duża dostępność tlenu dochodzi do zwiększenia i przyspieszenia generacji RFT. Tworzenie RFT związane jest także z procesami starzenia się komórek. Wzrost generacji RFT, czyli zwiększenie ich stacjonarnego stężenia w organizmie powoduje zachwianie równowagi (homeostazy) między oksydantami i antyoksydantami, stan ten został określony jako stres oksydacyjny. Komórki roślinne chronione są przed RFT przez złożony system anty oksydacyjny, którego zadaniem jest zarówno zapobieganie powstawaniu stresu oksydacyjnego, jak i skutkom jego działania w komórkach narażonych na czynniki stresowe. Komórki roślinne wykształciły współdziałające ze sobą enzymatyczne i nieenzymatyczne mechanizmy obrony antyoksydacyjncj. Ważną rolę w obronie przed RFT odgrywają związki nieenzymatyczne, określane jako niskocząsteczkowe antyoksydanty (przeciwutłeniacze). Pod pojęciem antyoksydanta rozumie się substancję, która działając w małych stężeniach w porównaniu z substancją ulegającą utlenieniu, opóźnia bądź hamuje utlenianie tej substancji. Efektywność działania systemu nieehzymatycznego można określić poprzez pomiar całkowitego potencjału anty oksy dacyjnego (CPA) materiału biologicznego. CPA jest to wypadkowa zdolność badanego materiału do przeciwdziałania określonej reakcji utleniania. Jest to parametr niezbyt dokładny, ponieważ nie dostarcza informacji, z jakimi antyoksydantami mamy do czynienia jednak wartość CPA może być miarą równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej organizmu, wskaźnikiem rezerw antyoksydacyjnych, a także służyć ocenie zawartości antyoksydantów w produktach spożywczych. W nieenzymatycznej obronie antyoksydacyjnej roślin bierze udział szereg metabolitów' np.:

1.    Związki fenolowe:

-    witamina E - tokoferole (np. a-tokoferol)

-    flawonoidy (np. rutyna)

-    ant o cyjany

-    kwasy fenolowe (np. kw. kawowy)

-    chalkony (np. floretyna)

2.    Związki zawierające azot:

-    alkaloidy (np. kofeina)