2 (139)

234    Elżbieta Kacperska

czej jest proces różnorodnych przeobrażeń i dostosowań w strukturze gospodarczej integrujących się elementów, np. grupy krajów, zachodzący zarówno wewnątrz każdego z nich, jak i między nimi, scalający te elementy i kształtujący między nimi - na podstawie wzajemnych przystosowań - trwałe, strukturalne powiązania oraz jednolitą, tzn. wewnętrznie komplementarną i spójną, nową strukturę gospodarczą całego obszaru”¹.

Według Z. Kameckiego, integracja międzynarodowa jest procesem przeobrażeń i dostosowań w strukturze ekonomicznej integrujących się elementów, wyodrębniającym grupę krajów z całokształtu gospodarki światowej, jako jedną strukturę ekonomiczną².

Pojęcie integracji analizowane jest według następujących kryteriów:

□    zasięgu - integrację można rozpatrywać w skali jednego kraju (dotyczy scalania np. gałęzi gospodarczych) lub międzynarodowej (obejmującej kilka państw lub regionów);

□    horyzontu czasu - integracja jest dzielona na nie mający końca proces, i na stan;

n mechanizmu integracji - wyróżnia się integrację dokonywanąw warunkach wolnego rynku, gdzie występuje swoboda konkurencji i wymiany, oraz integrację dokonywaną w warunkach konkurencji niedoskonałej przejawiającej się interwencjonizmem. Według tego kryterium, integracja jest też dzielona na negatywną (dotyczy usuwania przez rządy integrujących się krajów różnorodnych barier swobodnego przepływu produktów i czynników wytwórczych) i pozytywną (zakładającą potrzebę ingerencji rządów poprzez działania interwencyjne i regulacyjne)³.

□    poziomu rozwoju uczestników integracji i osiąganych korzyści - podział ten dotyczy korzyści uzyskiwanych przez kraje integrujące się, które mogą być dzielone równo (dotyczy to stóp korzyści a nie masy, gdzie w przypadku równych potencjałów jest wykorzystywany mechanizm wolnej konkurencji i handlu, a przy nierównych potencjałach - odpowiednia polityka integrujących się państw) lub przypadać im w nierównych częściach (gdzie jest istotny „sam fakt czerpania przez kraje korzyści z integracji w porównaniu z możliwościami do osiągnięcia w przypadku braku integracji”)⁴. Korzyści osiągane przez kraje integrujące się można też podzielić na wymierne i niewymierne ilościowo, np. postęp cywilizacyjny, społeczny, polityczny.

□ metod integracji - wyróżnia się metodą funkcjonalną (gdzie funkcje instytucji odpowiedzialnych za politykę ekonomiczną ograniczają się do likwidacji barier we wzajemnych obrotach, zaś proces integracji dokonuje się poprzez mechanizm rynkowy) i instytucjonalną (gdzie rozwój regionalnej integracji dokonuje się za pomocą ponadnarodowych instytucji regionalnych, które koordynują, unifikują i centralizują polityki ekonomiczne integrujących się państw). Obie metody są instrumentami do realizacji integracji⁵.

Rysunek 1

Podział integracji ze względu na różne kryteria

Ze względu na horyzont czasu

Ze względu na zasięg

Integracja krajowa

Integracja jako proces

— Integracja jako stan

Integracja

międzynarodowa

Ze względu na metody integracji

Ze względu

na mechanizm integracji

Funkcjonalna

Integracja w warunkach wolnego rynku i handlu

Instytucjonalna

_ Integracja w warunkach

konkurencji niedoskonałej

Ze względu na korzyści z integracji

Ze względu na przedsięwzięcia integujących krajów

Integracja równych korzyści

Integracja pozytywna

— Integracja negatywna

Integracja nierównych korzyści

Źródło: opracowanie własne na podstawie: P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe..., op. cit., s. 370 i J. Misala, Współczesne teorie..., op. cit., s. 348-350.

1

   A. Makać, Międzynarodowa integracja gospodarcza — podstawowe problemy teoretyczne, w: E. Oziewicz (red.), Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej, PWN, Warszawa 2001, s. 9-10.

2

   J. Sołdaczuk, Z. Kamecki, P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 1987, s. 311.

3

   Szerzej na ten temat: J. Misala, Współczesne teorie wymiany międzynardowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, SGH, Warszawa 2001, s. 344.

4

   P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe..., op. cit., s. 370.

5

   Ibidem, s. 504-506; J. Misala, Współczesne teorie.... op. cit., s. 343-345.