2 (2488)

mniej ogólnego w wypadku celów ogólnych krótkoterminowych. Termin cel szczegółowy, przeciwnie, cechuje większa precyzja i konkretność. Tu także na jednym biegunie znajdą się cele szczegółowe, które są tylko stosunkowo konkretne, a na drugim — cele konkretne w najwyższym stopniu.

Długoterminowe cele ogólne stanowią podstawę raison d’etre szkoły, definiując istotę i charakter jej całościowego programu edukacyjnego w powiązaniu z potrzebami społecznymi i indywidualnymi. Krótkoterminowe cele ogólne stanowić będąlogiczny punkt wyjścia do tworzenia programu nauczania i odpowiedniego rozkładania materiału nauczania. Cele szczegółowe o różnym stopniu konkretności będą pochodnymi celów ogólnych, przede wszystkim krótkoterminowych, i ich przełożeniem na konkretne i uchwytne kategorie, niezbędne do planowania loku zajęć — pojedynczych lekcji lub jednostek metodycznych, od których zależy ostateczna realizacja celów ogólnych.

Poniższe przykłady celów ogólnych i szczegółowych pomogą czytelnikowi wyraźniej dostrzec różnicę między nimi. Niech państwo spróbują przyporządkować do każdej kategorii konkretne przykłady, zgodnie z hipotetycznym continuum — odpowiednio — ogólności i konkretności.

Cele ogólne

1.    Zapewnić dzieciom możliwość zdobywania wiedzy o społeczeństwie, w którym żyją, oraz jego zrozumienia.

2.    Wzbudzić zrozumienie i tolerancję dla największych religii świata.

3.    Umożliwić dzieciom uznanie wartości sztuki dwudziestego wieku.

4.    Zapoznać klasę z pojęciem ciepła.

5.    Wyedukować dziecko we wszystkich aspektach.

Cele szczegółowe

1.    Zapoznać klasę z podstawowymi cechami skrzypiec.

2.    Powtórka wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu I wojny światowej.

3.    Pogłębić zrozumienie przez uczniów wiersza Hardy’ego „Drozd o zmroku”

4.    Dziecko zakreśli w danym tekście propagandowym dziesięć zdań wskazu jących na stronniczość autora.

5.    Dziecko wymieni i nazwie sześć różnych figur stylistycznych w danym fragmencie prozy.

Uwaga końcowa: autorzy programów edukacyjnych nie mogą zbyt sztywno określać, co stanowi cel ogólny, a co szczegółowy. Ostatecznym wyznacznikiem istoty danego wyrażenia intencyjnego jest to, jak zamierza je potraktować nauczy ciel. Przytoczony powyżej cel ogólny (4) — zapoznać klasę z pojęciem ciepła może równie dobrze stanowić podstawę godzinnej lekcji, podczas której byłby potraktowany jako cel szczegółowy. Tak samo cel szczegółowy (1) — zapoznać klasę z podstawowymi cechami skrzypiec — może stanowić podstawę czterech cotygodniowych lekcji, co właściwie daje już asumpt do nazwania go celem ogólnym.

NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI CELÓW OGÓLNYCH

Cele ogólne stanowią podstawowe elementy planowania edukacyjnego. ( hot funkcjonują na różnych poziomach ogólności, wspólnie dostarczają .jednostek konstrukcyjnych całego programu. Najogólniejsze cele ogólne (określane pi/< z Wheelera ³ jako „cele ostateczne”), wyrażane w sposób szeroki i często ahsii akcy | ny, będą po prostu stanowić informacje o ogólnych kierunkach intencyjny* h w edukacji, w żadnym zaś wypadku nie będą wskazywać osiągnięć konkretnych, zaplanowanych w określonym przedziale czasowym (np. przygotować dzieci do stawiania czoła wyzwaniom doby technicznej). Cele ogólne tego typu, nierzadko mające charakter społeczny, wyrażają podstawową koncepcję celową szk < • In i „oczekiwane produkty końcowe edukacji o charakterze ponadczasowym" (Wio eler). W tym zatem sensie cele ogólne są zapewne synonimem wartości.

Na innych poziomach cele ogólne będą miały sens mniej ogólny (Wheclci nazywa je wówczas „celami pośrednimi”). To one będą stanowić podstawę prógi •' mów nauczania (np. — osiągnąć pewien określony standard umiejętności i /ylnilin i pisania). W odróżnieniu od omawianych powyżej celów ogólnych będą znklmlni namacalne osiągnięcia i konkretniejsze przedziały czasowe. Często przybici a|ą formę stwierdzeń o tym, jakich osiągnięć należy się spodziewać na danym eiąpi' edukacji formalnej. Ramka 12 zawiera kolejne przykłady takich celów ogoliiy* h w szkolnictwie podstawowym.

Na pewno zauważyli już państwo, że istnieje związek między stopniem ogol ilości celu a przeciągiem czasowym, w którym należy spodziewać się jego osiąg nięcia. Można to ująć następująco: im ogólniejszy cel, tym trudniej określić, kiedy

Ramka 12

Cele ogólne w szkolnictwie podstawowym

1. Dziecko powinno umieć w różnym celu jasno i dokładnie komunikować w mowie, co ma na myśli.