2 (2796)

dzieżowych) informują, że akcje do 5 podań, są zdecydowanie skuteczniejsze od akcji wielopodaniowych {6 do 16 i więcej podań). Przy weryfikacji tego wyniku należy uwzględnić fakt, że w doborze zespołów najwyższej klasy, np. finały MŚ, wyniki tych analiz mogłyby być nieco inne. Rzeczywistość tę potwierdzają, między innymi, wyniki analiz trenerów z Niemiec (*6) i autora (*15,16), które są wykonane na zespołach uczestniczących w World Cup od 1978 do 1994 roku.

Interesującym faktem jest to, że wyniki analiz Ch. Hug-hesa przypadają na okres gdy angielski soccer jest na etapie zmiany swojego tradycyjnego stylu gry, z akceptacją stosowania w akcjach ofensywnych zwiększonej liczby podań i to rozgrywanych dołem na małej przestrzeni. W praktyce zauważalne jest to w meczach ligowych angielskiej „Premiership” jak i w meczach zespołu Anglii np. z Włochami, w ramach eliminacji do MŚ France’98.

Należy dodać, że przy ocenie skuteczności ataku zespołowego szybkiego i pozycyjnego, stosując kryterium bramkowe, interesującym staje się pytanie, jaki wskaźnik skuteczności będą miały zespoły najwyższej klasy, gdy wynik końcowy meczu będzie 0:0, lub gdy spotkanie zostanie rozstrzygnięte po zdobyciu bramki ze stałego fragmentu gry? Powszechnie do oceny skuteczności akcji stosuje się kryterium takich akcji, które zakończone zostały strzałem {'14,5,15) i inni). Na podstawie jednolitych analiz statystycznych można było np. określić, że w ostatnich dwóch MŚ Włochy ’90 i USA’94 w ataku zespołowym najlepszych reprezentacji (Brazylii, Niemiec, Włoch, Szwecji, Bułgarii i innych), atak pozycyjny (6-12 i większej liczbie podań) stał się dominującą formą gry ofensywnej, o wzrastającej skuteczności, przeciwko współczesnej, prawie perfekcyjnej grze obronnej.

W opinii trenerów angielskich atak pozycyjny ma na celu „wyciągnięcie" piłkarzy z zajmowanych dobrych pozycji obronnych, dezorganizację zespołu broniącego się i osłabienie ich koncentracji przez stosowanie wielu podań skośnych i poprzecznych z nagłą zmianą kierunku gry. W grze zespołowej prof. Naglak (*7) równomiernie wyważa czynności ofensywne i defensywne, akcentując niezwykle istotny funkcjonalny i czasowy związek. Stwierdza on: „atakując, należy stworzyć pozycje do obrony, która nastąpi chwilę po stracie piłki. Natomiast wykonując czynności defensywne należy stwarzać sytuacje dogodne do przyszłego ataku".

Dyskutując o ataku zespołowym należy podkreślić, że o skuteczności gry ofensywnej często decydują wybitne indywidualności, które posiadał i posiada każdy zespół światowej klasy.

Podstawą nowoczesnych form atakowania jest pełne wykorzystanie umiejętności każdego zawodnika, szybkość działania z piłką i gra bez piłki, a także grupowe przemieszczanie piłki pod bramkę przeciwnika (*9). Do podstawowych elementów składowych skutecznego atakowania możemy zaliczyć: a) ważność gry 1x1; b) przemieszczanie się w kierunku bramki; c) współpraca w sytuacjach trudnych 2x2, 3x3; d) współpraca grupowa w sytuacjach łatwych 2x1, 3x1, 3x2, 4x2; e) ważność gry skrzydłami; f) ważność gry bez piłki; g) ważność arytmii w prowadzeniu gry; h) konieczność prowadzenia szybkiej gry; i) ważność i znaczenie skutecznego podania piłki; j) umiejętność skutecznego strzału i znaczenie dryblingu w stworzeniu przewagi liczebnej.

Współczesne kierunki szkolenia są oparte na poznaniu i analizie zawodów, natomiast kierowanie efektywnym przygotowaniem piłkarza (zespołu) do udziału w walce sportowej jest oparte na wynikach tych analiz. Piłkę nożną charakteryzuje pewien „profil’ wymagań, począwszy od fizjologicznych, psychicznych, na które dopiero nakładają się działania ruchowe, sprawnościowe, techniczno-taktyczne i inne. Taki ogólny model gry stanowi wytyczną dla budowy skutecznego procesu treningowego, a fakty wynikłe z analiz powinny być odtwarzane i doskonalone w praktyce treningowej. Podejście do treningu zmienia się też na skutek tego, co dyktuje praktyka sportu. Wydaje się, że sprawą wyjątkowo ważną dla praktyki treningowej jest potrzeba ujednolicenia kryteriów stosowanych do oceny skuteczności ataku zespołowego, bowiem w literaturze światowej można dość często spotkać znaczące rozbieżności. Umiejętności techniczno-taktyczne są związane nie tylko z samym wykonaniem różnych działań piłkarza na boisku, ale również - i przede wszystkim - z ich zastosowaniem w warunkach walki.

Prezentowane w tej pracy wyniki analiz (i przykłady ich praktycznego wykorzystania) dotyczą piłkarzy (zespołów) najwyższej klasy. Celem tej pracy jest więc próba pokazania możliwości praktycznego doskonalenia elementów te-chniczno-taktycznych, które warunkują skuteczność gry w dzisiejszym światowym futbolu. Tak jak każde mistrzostwa świata, tak i World Cup France’98 (żałować należy tylko, że bez naszego udziału) przyniesie nam zapewne nowy materiał szkoleniowy i nowy „show-business”, który przeważnie kręci się wokół piłkarzy światowego formatu. Patrząc w przyszłość, ponownie na drodze do finałów ME 2000 w naszej grupie eliminacyjnej dojdzie do konfrontacji naszego zespołu z Anglią. Może więc byłoby dobrze i z tego powodu przyjrzeć się bliżej angielskiemu soc-cerowi od strony praktyki treningowej. Odbywające się co cztery lata mistrzostwa świata (od 1930 roku) stanowią każdorazowo wykładnik kierunku rozwoju piłki nożnej.

Wśród teoretyków i praktyków w grach zespołowych (*17) często wyrażana jest opinia, że analiza działalności meczowej najlepszych zespołów świata mogłaby się przyczynić do usprawnienia i ukierunkowania procesu nauczania, doskonalenia, kontroli i oceny gry.

Do realizacji tych możliwości wprowadzić należy ujednolicenie pojęcia akcji ofensywnej i kryteriów określających jej skuteczność, bowiem w tym temacie zdarzały się w przeszłości nieporozumienia, które nie umożliwiały precyzyjnego określenia ilości i jakości akcji ofensywnych. Na przykład nie można za akcję ofensywną uznać tylko takiego działania (*11), które doprowadza do zaistnienia jednej z 4-ch sytuacji: 1) strzału na bramkę; 2) podania, dośrodkowania, bądź wprowadzenia piłki w pole karne przeciwnika w sposób przemyślany i zorganizowany; 3) rzutu wolnego w strefie ataku; 4) rzutu rożnego.

We współczesnym futbolu, opierając się na tak sformułowanym określeniu pojęcia akcji ofensywnej, praktycznie nie mielibyśmy możliwości na jej obiektywne określenie, a nawet moglibyśmy „zgubić” około 30% akcji, często poprawnie przemyślanych i zorganizowanych, które jednak zostały przerwane przez skuteczne przeciwdziałanie przeciwnika (jak np. przez odebranie piłki, rzut wolny lub wybicie piłki na aut boczny, zapewne nie tylko w strefie ataku). Dążąc do ujednolicenia omawianego problemu możemy opierać się na stosownych kryteriach i określeniach znanych ekspertów piłkarskich, jak: spec-

8