312

łłerwyA Kasia

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje co 4 lata oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych I wód przybrzeżnych (art. 47.6 Prawo wodne).

W zbiornikach wodnych o zlewniach użytkowanych rolniczo może wystąpić problem eutrofizacji wynikający z zanieczyszczenia lub zagrożenia zanieczyszczeniami związkami azotu ze źródeł rolniczych (Rzętała 2008). Zgodnie z cytowanym wyżej Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, za wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do nich azotanów i innych związków azotowych mogących się przekształcić w azotany, pochodzących z działalności rolniczej.

Przyjmuje się, że wodami zanieczyszczonymi są:

1)    śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi ponad 50 mg NO3 dm“³;

2) śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.

Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się:

1)    śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności te. które pobiera się lub zamierza pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, a także wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi od 40 mg NO) dm*³ do 50 mg NO) dm~³ i wykazuje tendencję wzrostową;

2) śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.

Przepisy dotyczące ochrony wód przed zanieczyszczeniem związkami azotu

pochodzącymi ze źródeł rolniczych zawarte są w artykule 47 Prawa wodnego. Artykuł 47.1 zawiera zapis, że produkcję rolną prowadzi się w sposób ograniczający i zapobiegający zanieczyszczaniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dwa główne instrumenty służące takiej ochronie to: a) programy działań, mających na celu ograniczenie dopływu azotu ze źródeł rolniczych opracowane przez dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej i wprowadzane w życie w formie rozporządzenia; b) szkolenia dla rolników, upowszechniające zbiór zasad dobrej praktyki rolniczej. Zbiór taki został opracowany przez ministra właściwego do spraw rolnictwa w formie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (2002). Minister ten jest również odpowiedzialny za upowszechnienie tych zasad i zorganizowanie szkoleń dla rolników.

Większość tekstu niniejszego rozdziału, przedstawiona powyżej, została napisana na podstawie podręcznika ^Prawo Ochrony Środowiska** (Jendrośka. Bar 2005).

Dla rolników bardzo istotne zapisy zawiera ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2007, nr 147, po z. 1033), która m.in. określa zasady stosowania nawozów, ich przewozu i przechowywania.

Art 17. 2. Nawozy stosuje się w sposób, który nie zagraża zdrowiu ludzi lub zwierząt lub środowisku.

3. Zastosowana w okresu? roku dawka nawozu naturalnego nie może zawierać więcej nii 170 kg azotu (N) w czystym składniku na I ha użytków rolnych.

Art. 20. /. (...) zabrania się stosowania nawozów

1)    na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm

oraz podczas opadów deszczu;

2)    naturalnych:

a)    w postaci płynnej oraz azotowych - na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%.

b)    w postaci płynnej — podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi.

Artykuły 23-2S tejże ustawy zawierają regulacje dotyczące przewozu i przechowywania nawozów. Istotne z punktu widzenia ochrony wód są zapisy mówiące. Ze nawozy (...) w postaci stałej, przewożone luzem, zabezpiecza się w sposób, który uniemożliwia ich rozsypywanie się, pylenie i zamoknięcie. Zaś nawozy (...) w postaci płynnej, przewozi się w zamkniętych i szczelnych opakowaniach, zbiornikach lub cysternach.

Według zapisów ustawy „o nawozach i nawożeniu" nawozy mineralne, (...), organiczne, organiczno-minerulnc, (...), w postaci stałej przechowuje się w opakowaniach jednostkowych, zgodnie z instrukcją ich stosowania i przechowywania; mogą być również przechowywane luzem, w pryzmach formowanych na utwardzonym i nieprzepuszczalnym podłożu, po ich przykryciu materiałem wodoszczelnym, zgodnie z instrukcją ich stosowania i przechowywania. Zaś nawozy mineralne, (...), organiczne, organiczno-mincraJnc, (...) w postaci płynnej przechowuje się w zamkniętych opakowaniach lub w szczelnych, przystosowanych do tego celu zbiornikach. Gnojówkę i gnojowicę przechowuje się wyłącznie w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4-micsięczncj produkcji tego nawozu.

Osoby, które tych zasad nie stosują, powodując zagrożenie zdrowia ludzi, zwierząt lub środowiska, podlegają karze grzywny (art. 41 (...) ustawy ,.o nawozach i nawożeniu").

Dla obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć, opracowywane są programy działań obejmujące środki zaradcze do obowiązkowego stosowania. Określa je załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. „w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych" (Dz. U. 2003, nr 4, poz. 44). Zgodnie z tym rozporządzeniem nie powinno się siać nawozów w czasie, gdy zawarte w nich składniki mineralne, szczególnie związki azotu, narażone są na wymywanie do wód gruntowych lub zmywanie do wód powierzchniowych. Nic można stosować nawozów, gdy gleba jest zamarznięta i pokryta śniegiem. Bez względu na przebieg pogody i stan gleby w okresie zimowym, od początku grudnia do końca lutego nic dopuszcza się stosowania nawozów naturalnych w formie stałej i płynnej oraz nawozów organicznych.