314 315

kulturoi

***)

fajnej pokazują na negatywne zależności z dobrobytem gospodarczym. Uważam. Ze jest to nowy interesując. wvnik pogłębiają dotychczasową charakterystykę psychologu nu kultury ponowo czesnego indywidua; izmu |tzv autonomii), wraz z osiągnięciem dobrobytu zapewniającego bezpieczeństwo materialne i społeczne przestają w niej obowiązywać proste reguły myślenia o święcie. przeciwnie - rzeczywistość ludzka staje się bardziej skomplikowana, mniej jednoznaczna Owa złożoność wv rażme odróżnia się od wcześniejszych reguł światopoglądowych; religijnych, magicznych czy protestanckiej eryki pracy Te pozostałe zasady epistemologii kulturowej tym silniej zaznaczają swą obecność, im niższa jest jakość życia tprzy kontroli poziomu PKB) mierzona takimi wskaźnikami, jak; średnia długość żyda i stan zdrowotności, warunki mieszkaniowe, procent dochodu narodowego przeznaczanego na oświatę i ochronę zdrowia, stan środowiska naturalnego, przestrzeganie praw człowieka, prawa polityczne (stan demokracji), status kobiet, długość tygodnia pracy, zadowolenie z pracy i z życia (Leung. Bond, 2004. s. 161-165). Uogólniając można powiedzieć, że wszędzie tam, gdzie jakość życia ludzkiego w różnych jego aspektach zawodzi w stopniu powszechnym, ludzie uciekają się do myślenia bądź to (a) w kategoriach metafizyczno-transcen-dentrmh. bądź to do (b) wiary w silę sprawczą wysiłku (..przenoszącego gors'*), bądź wreszcie (c) tracą jakąkolwiek wiarę pozytywną i pozostają z cynicznymi przeświadczeniami. ii w świecie łudzi obowiązuje prawo dżungli

Zamiast wątpliwej metodologicznie strategii w postaci przenoszenia >ndvwujuałn»ih wymiarów na poziom

2AA ..obywatelski'', w ostatniej z serii prac Bond i in, (2004? przeprowadzili odrębną analizę czynnikową na danych u gresowsmch SAS w celu niezależnego wyodrębnień w\-miarów właściwych temu poziomowi analizy '. Biorąc pod uwagę wspomniane wcześniej silne pozytywne skore łowante trzech skal: wnitku wynagrodzonego, dudmm i koniu:'! przeznaczenia, nie może dziwić, że w ekologicznej analizie czynnikowej tworzą one jeden czynnik, bon autorzy nazwali zewnętrznym dynamizmem (duchowość i przeznaczenie wnoszą „zewnętrzność". wysiłek zaś wynagrodzony - ..dynamizm"). Drugim czynnikiem jest cynizm społeczny o strukturze będącej powtórzeniem skali z analizy danych jednostkowych. Oba te czynniki wjp-śniaja 41,9 - wanancji danych zagregowanych. Zwraca uwagę brak odpowiednika skali złożoności społecznej, która w pozytywny sposób charakteryzowała uprzednio epistemologię kulturową zamożnych społeczeństw.

Rycina 8.7 przedstawia oba wymiary tworzące osie współrzędnych, w ramach których przedstawione są pozycje 40 krajów uczestniczących w projekcie.

Autorzy proponują wydzielić sześć obszarów na tak powstałej mapie świata. W dolnym lewym rogu, oznaczającym niski poziom zewnętrznego dynamizmu i niski tym społeczny, znajdują się kraje północnej i południowo-zachodniej Europy oraz kraje anglosaskie. Wspólnym miaww-nikiem dla tego obszaru kulturowego jest więc względnie niski stopień odniesień metafizycznych, a także ideologii sukcesu indywidualnego, przy wysokim stopniu zaufania społecznego. Pozostałe kraje Europy (uczestniczące w pro-

'* Analizie ekologicznej poddano macierz w postaci średaidi* 60 pozycji kwestionariusza w 41 krajach jako obiektach pomiani.

n*ri* *■*

Korwłsty kulturowych wymiarów ak Biernatów społecznych

Koesiaty - ; Zewnętrzny dynamizm sodta) wskaźników	Cynizm spotecai?
RamomiGW* 1 Mak PKts/eap., ma* odeatak dochodu I narodowego na Bówtug < i drowi o. rwrfcw tmueboHm. 1 duła korba godzin pracy w tygodniu	' tttayPKB/cjc
SpolecmcKlemograficzne 1 Wysoki przyrost naturalny raeka tltagnlf rys a. i wysoki analfabetyzm, duże nggancgenia waaaakart. | dymorfizm w zakresie doboru partnera aetaeMtnagp	i Duże zaotaRaama nrwaaanh

prawa i łydę polityczne | Niski poziom rozwoju praw cztawwke kobiet, swobód ^: Same uciaatrwctwo w wyboracn i politycznych, obywatelskich, makie mreetnrtwn i w wyborach

Ustosunkowanie do grupy własnej Przywództwo	: Wysoki poaem iionWMów wewRątrzgrupowych Zaufanie do własnej narodowości Realizacja wartości humanistycznych : Odarta z charyzm* • wartości autoWicznych ' taaMngąpe wtaane rtaaai
Religia	Wysoki stopień religijności, praktyk religijnych ■ K s»i poziom itgzyntywama praktyk rabąanych i znaczenia reiigii w życiu społecznym
i Dobrostan	Niski obiektywny wskaźnik jakości życia, ate ^; MaM Stopień zasmolenia i życia, i pracy przewaga pozytywnych uczuć i dodatni bilans , < z mrataca pracy, mstrumentaine podejście efektywny: niskie spożycie alkoholu i do pracy, ujemny Udana efektywny wysokie 1 spożycia a&oholu. szybkie tempo tycia
: Wartości. Hofstede	Wysoki poziom PDI. a niski IDV < Maki KN
Wartości- Schwartz	Wysoki poziom zakorzenienia, niski autonomii oraz harmonii
I Wartości: GLOBE	Wysoka orientacja humanistyczne, kolektywna: pożądalna wysoka pewność/przewidywalność. niechęć wobec równości pici
! Wartości: Inglehart	Tradycyjna władza (a nie racjonalna biurokrata- i Przeżycia a nie autoekapraaja \ i przeżycie, a nie autoekspresja

Źródło: opracowanie własne

Cyniczne widzenie świata społecznego w Pubu Okresy komunizmu i postkomunistycznej transformacji

jekcie badawczym) odróżniają się od poprzedniej grupy większym poziomem cynizmu społecznego: dotyczy to zwłaszcza Europy frankofońskiej, a także Niemiec; wreszcie kraje, które przeszły doświadczenie komunizmu i prawosławne łączą wysoki cynizm społeczny z przesunięciem w kierunku dynamizmu zewnętrznego. Nieodległa przeszłość totalitarnego ustroju opartego na zdyskredytowanej ideologii wydaje się szczególnie sprzyjać powstaniu nowej rzeczywistości kulturowej „pozbawionej złudzeń" ideowych i zaufania społecznego odnośnie do pobudek, którymi ludzie kierują się w życiu publicznym (pisałem już o tym w rozdz. 7).

Wysokie wyniki na wymiarze zewnętrznego dynamizmu obejmują w zasadzie całą resztę świata poza Unią Europejską i krajami anglosaskimi. Najwyraźniej to widać w krajach muzułmańskich, gdzie wysoka religijność idzie w parze z przekonaniami o mocy sprawczej indywidualnego wysiłku. Interesujące przy tym jest to, że skrajny tradycjonalizm epistemologiczny może towarzyszyć zarówno bardzo wysokiemu - Pakistan, jak i bardzo niskiemu poziomowi cynizmu społecznego - Indonezja; zwłaszcza ze

oba te kraje zaznały równie opresyjnej, jak i długotrwale) dyktatury wojskowej. Tabela 8.4, zawiera podsumowanie zależności korelacyjnych, w jakie wchodzą oba kulturowe wymiary aksjomatów.

Zewnętrzny dynamizm wykazuje wiele podobieństw do uprzednio omawianych wymiarów wartości: dystansu władzy. kolektywizmu (Hofstede) oraz zakorzenienia i ruskiej autonomii ISchwartz). Ze względu na niskie wskaźniki ekonomiczno-cywilizacyjne, w krajach, gdzie ta otientacja epistemologiczna przeważa, żyje się - według kryteriów przyjętych w krajach rozwiniętych - „obiektywnie" trudno, Najbardziej interesujące jest jednak to. ze owe trudności i ograniczenia w egzystencji nie przekładają sie na subiektywne niezadowolenie lub dezorganizacje społeczną. Przeciwnie, w krajach tych tradycyjna kultura wydaje się zapewniać sens i spójność społeczną, rae dopuszczając do kumulacji negatywnych napięć i dezorganizacji

Odmienny stan rzeczy zdaje się dominować w krajach, gdzie cynizm społeczny osiągnął wysoki poziom Tu występuje u obywateli spiętrzenie negatywnych isaaacjŁ

lii