334 335

dla obwodu żarzenia katody. Wartość napięcia prądu żarzenia wykaże woltomierz (V| i wynosi ona przy włączeniu prądu 16 V, a maksymalnie może być zwiększona do 21—23 V przez wyłączanie zwojów opornika (R). Zwiększanie mocy prądu żarzenia powoduje większą emisję elektronów z włókna katody oraz zwiększenie natężenia prądu anodowego w lampie i obwodzie anodowym.

Obwód anodowy (II). Źródłem prądu jest cewka S® o dużej ilości zwojów. Napięcie prądu zmiennego indukowanego wynosi około 4000 V. Anoda otrzymuje na przemian potencjał dodatni i ujemny. Prąd anodowy uzyskuje warunek przepływu przez lampę triodę, gdy anoda ma potencjał dodatni i wówczas w obwodzie anodowym przepłynie przez cewkę 1₃ w kierunku od ,,a do z", indukując w cewce li znajdującej się w obwodzie drgającym siatki (III) prąd o kierunku przeciwnym, czyli od „y do x".

Obwód siatki (III). Kondensator tego obwodu (Ci) zostaje naładowany przez prąd indukowany w cewce li (przepływ prądu od y do x), a okładka Kj otrzyma wówczas ładunek ujemny, co spowoduje, że siatka (SJ uzyska wzrastający potencjał ujemny. Wówczas natężenie prądu anodowego znacznie maleje. Mówimy, że lampa została „zamknięta" dla przepływu prądu i działa jak wyłącznik prądu w obwodzie anodowym. Kondensator Ci uzyskuje wówczas warunki do rozładowania oscylującego przez cewkę li w obwodzie drgającym siatki.

Równocześnie z prądem rozładowania kondensatora płynącym przez cewkę li (od x do y) powstanie w niej prąd samoindukcji o tym samym kierunku i wzmocni prąd rozładowania. Prąd samoindukcji powstał w cewce li skutkiem nagłej przerwy przepływu prądu w obwodzie anodowym. Ładunki ujemne odpływające od okładki K_t kondensatora Ci spowodują narastanie dodatniego potencjału na siatce, stwarzając możliwość dla przepływu prądu przez lampę, a w obwodzie anodowym przez cewkę 1₃. Okładka K₂ naładowana ujemnie uzyska możliwości rozładowania przez cewkę L_t (w kierunku od y do x), lecz w chwili „otwarcia" lampy i przepływu prądu anodowego przez cewkę 1₃, zostanie wzbudzony w cewce 1₃ prąd samoindukcji (o kierunku od y do x) zgodny z oscylacją rozładowania okładki K₂. W ten sposób wzbudzone drgania oscylujące w obwodzie siatki (III) uzupełniane przez wartość prądu samoindukcji nie wygasają i dają fale nietłumione. Naprzemienny potencjał siatki „działa sterująco" na pracę lampy. Małe zmiany wartości potencjału na siatce powodują duże zmiany natężenia prądu w obwodzie anodowym równoznaczne z zamykaniem i otwieraniem tegoż obwodu, co z kolei wzbudza prądy samoindukcji w cewce li o kierunku zgodnym z oscylującym rozładowaniem kondensatora Ci.

Obwód leczniczy (IV), czyli tzw. obwód rezonatora, jest przez cewkę I® sprzężony indukcyjnie z obwodem oscylatora (III), który ma określoną częstotliwość drgań zależną od pojemności kondensatora (Ci) i wartości współczynnika samoindukcji (li). Drgania w obwodzie rezonatora wystąpią najsilniej, gdy obydwa obwody będą w stanie rezonansu, czyli gdy L_l'C_i = L<>-Cv.

Wartość współczynnika samoindukcji i₂ jest stała (określona ilością zwojów), natomiast wartość pojemności w obwodzie leczniczym ulega zmianom, zależnie od techniki zabiegu (wielkość elektrod kondensatorowych, ich odległość, rodzaj obiektu). Możemy przyjąć, że całkowita pojemność obwodu leczniczego (C®) składa się z pojemności kondensatorowej układu „pacjent-elektrody” (C_x) i pojemności uzupełniającej (C_v) uzyskanej z kondensatora zmiennego (C), czyli że C® = C_x -*• C_y. Pojemności kondensatorowe C_x i C,, są w obwodzie leczniczym w układzie równoległym. Uzupełnienie pojemności Cr przez uzyskaną z kondensatora zmiennego pojemność C„ daje nam właściwą wartość pojemności C₂ warunkującą stan rezonansu w obwodzie leczniczym.

Wskaźnik dostrojenia (indykator) wykaże wówczas na swej skali największe wychylenie wskazówki.

Aparaty z dwoma lampami generacyjnymi

Gdy w aparacie jednolampowym źródłem prądu zasilającym obwód anodowy jest wtórna cewka transformatora, lampa generacyjna pracuje na połowie okresu prądu zmiennego.

Są również aparaty wyposażone w dwie lampy generacyjne. Pracują one wtedy w układzie przeciwsobnym dla wykorzystania prądu zmiennego w dwóch połówkach okresu.

Gdy aparaty krótkofalowe są wyposażone w lampy prostownicze i w lampy generacyjne, przeważnie po dwie każdego typu, to wtedy posiadają dwa transformatory: 1) żarzenia i 2) wysokiego napięcia. Każdy obwód zasilający (prądu sieciowego) w poszczególnym transformatorze posiada osobny włącznik.

Włącznik pierwszy zamyka obwód sieciowy transformatora żarzenia, który z uzwojenia wtórnego zasila obwód żarzenia lamp generacyjnych i prostowniczych. Po uzyskaniu wystarczającego stopnia rozgrzania włókien katodowych (zwłaszcza w lampach prostowniczych — rtęciowych), możemy włącznikiem drugim zamknąć sieciowy obwód transformatora wysokiego napięcia. Prąd zmienny indukowany (o napięciu do 4000 V) po przejściu przez lampy prostownicze zostaje jako prąd stały pulsujący przyłożony do iamp generacyjnych. Może być on jeszcze dodatkowo wyrównany przez układ dławików i kondensatorów.

Układ Meissnera, czyli tzw. „sprzężenie zwrotne” obwodu drgającego (Ryc. 211)

Obwód drgający złożony z pojemności Cj i cewki samoindukcji I_t wbudowany jest w obwód anodowy zasilony prądem wysokiego napięcia (z baterii £₂)- Katoda otrzymuje prąd żarzenia z baterii fl_t. Obwód siatki z cewką I₂ znajduje się pomiędzy

Ryc. 211. Sprzężenie zwrotne Meissnera

siatką i katodą. Cewki Ii i I₂ są sprzężone indukcyjnie. Siatka otrzymuje zmienny potencjał podczas rozładowania kondensatora Ci przez cewkę Ii z częstotliwością zgodną z drganiami obwodu Ci Ii, przez co prąd anodowy maleje lub wzrasta zgodnie ze zmianą potencjału siatki (efekt sterujący pracę lampy). Wtórnie wzbudzone prądy samoindukcji w cewce Ii o kierunku zgodnym z rozładowaniem oscylującym kondensatora Ci uzupełniają straty energii w obwodzie drgającym dając w efekcie fale nie-gasnące.

335