37 (41)

/y«viol«i\V(| illę kultury 1 wtjdrk / nim w rwtąnk, * którym naród btcftilny politycznie, alt potężny kulturalnie Hi)> «f npbdaia||cy« czynnikiem odnowy. To. >9 polityczna prrrmoc i kulturotwórcza możność utrrc/ywUlniania ukrytego kształtu mdko idą u tobą w parze, mało kio wtednal równie dobra jak człowiek, którego Nietzsche szanował bnni/tej niż kogokolwiek ze swoich współczesnych, a który odnosił się doń / coraz większą dezaprobatą, historyk Jacob Burckhardt Dziwnym trafem iskra, która roipaUa entuzjazm Nie uschego dla woli mocy, padła prawdopodobnie na wyk ładne Burekhar* dla. którego słuchał w 1879 r. Wykłady te, dzięki publikacji spuścizny Burekhardta, Mały się teraz dostępne pod tytułem Wfltgeschkhtltche Betrochitmgen. jest to jedna z nielicznych ważnych książek o mocach, które decydują o tym, co nazywamy dziejami Czytamy tam. że właściwym wewnętrznym bodźcem działania wielkich ponad historycznych jest wcale me żądza sławy i pycha, lecz ..żądza mocy, która niepowstrzymanie wynosi wielką jednostkę". Ale Burckhardt ma ta na myśli coś zgoła innego niż woła mocy sama w sobie Jego zdaniem, ^przeznaczeniem wielkości jest spełnianie woh wychodzącej poza to, co jednostkowe" Woli lej może być nieświadoma wspólnota. epoka; „jednostka wie. czego właściwie musiałby chcieć naród, i spełnia to", ponieważ „w niej skupia się siła i zdolności nieskończenie wielu" Wychodzi tu na jaw. jak mówi Burckhardt. „tajemnicza koincydencja egoizmu jednostki" wielkością ogółu Ale koincydencja może się załamać, jeśli zastosowane środki mocy ..oddziałują zwrotnie aa jednostkę i na długo odbierają jej ochotę na sięganie po wielkie orle". Zgodnie t lym poglądem i w nawiązaniu do słów wcześniejszego historyka. Schlosatra. powiedział Burckhardt na innym wykładzie z lego samego okresu owo pamiętne, często powtarzane, ale równie często tez źle rozumiane zdanie: „A więc to władza sama w sobie jest zła. ktokolwiek ją sprawuje. Nie jest trwaniem, lecz żądzą, ro ipso n>e do zaspokojenia, stąd suma w sobie nicszczęśliwu, musi też unies/c/ęśliwi.w innych". Zdanie to zrozumiemy w kontekście koncepcji Burekhardta, jeśli będziemy pamiętać, iż tu mowa jest o mocy samej w sobie. Dopóki moc człowieka, to znaczy jego możność urzeczywistniania .wiąże się z tym właśnie, o c/ym Jat przekonany, a więc / wiem. / dziełem z powołaniem, dopóty (ego moc. rozpatrywana sama w sobie, me jest aia