33 (440)

zwiększenie lozniuuów produkt p do poziomu Q_r% gdyż przynosi to dodatkowe zyski. Zysk monopolu (znkieskowane pole C DEI^;) jest różnicą między utargiem całkowitym (pole OH które powstaje z przemnożenia ilości sprzedanych produktów, czyli 0Q,, przez cenę, czyli Oh) i kosztami całkowitymi (pole 0EDQ_r, czyli iloczyn ilości sprzedanych produktów 0Q_r i kosztu przeciętnego OE). Cena, która umożliwia maksymalizację zysku monopolowego, określana jest jako cena monopolowa.

W okresie krótkim (rys. 3.18) monopolista będzie dostarczał na rynek produkcję Q\ po cenie Cj, która to cena równa jest utargowi przeciętnemu. Wielkości te wyznacza punkt przecięcia krzywej kosztu krańcowego z krzywą utargu krańcowego (punkt A).

Rys. 3.18. Produkcja i ceny w gałęzi w warunkach monopolu oraz w warunkach

doskonałej konkurencji

W porównaniu z doskonałą konkurencją monopol prowadzi do niższej łącznej produkcji (Q\ < Q₂) i wyższej ceny produktu (ci > c₂). Istnienie monopolu sprawia więc, że nabywcy płacą wyższe ceny za mniejsze ilości nabywanych dóbr. Analogicznie jest w okresie długim.

3.10. KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA I OLKJOPOL

t

3.10.1. Konkurencja monopolistyczna. Model Chamberlina

Konkurencja monopolistyczna występuje w gałęziach, które charakteryzują się następującymi cechami:

a)    na rynku działa wielu producentów i wielu nabywców,

b)    istnieje nieograniczona swoboda wejścia nowych firm na rynek danej gałęzi,

c)    produkty wytwarzane przez różne firmy nie są jednorodne, są zróżnicowane pod względem cech użytkowych oraz mają bliskie substytuty,

d)    producenci i konsumenci mają doskonałe informacje o rynku.

W porównaniu z konkurencją doskonałą, konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się przede wszystkim opadającą krzywą popytu. Wynika to m.in. ze wstępnych założeń modelu Chamberlina. Oto najważniejsze z nich:

1.    W danej gałęzi produkcji działa tak dużo firm, że każda z nich może uprawiać własną politykę bez obawy przed działaniem odwetowym ze strony pozostałych rywali.

2.    Produkty tych firm są zróżnicowane, a nie homogeniczne - jak to jest w przypadku konkurencji doskonałej - nabywcy zaś przejawiają preferencje w stosunku do wyrobów firmowych określonych sprzedawców. Sprzedawcy starają się, aby ich produkt różnił się czymś od produktów innych firm. Dzięki reklamie i takim cechom, jak na przykład: wygląd, marka, opakowanie czy zakres usług serwisowych, produkt może zostać wyodrębniony w świadomości odbiorców jako różny od innych, a firma uzyskać wyodrębniony rynek stając się na nim w dużej mierze monopolistą i uzyskując tym samym pewien wpływ na cenę.

3.    Dostęp do danej gałęzi produkcji jest swobodny, a nowi producenci są w stanie podjąć produkcję bliskich substytutów istniejących już produktów.

4.    Krzywa popytu i kosztów wszystkich działających w danej gałęzi firm są takie same.

Model Chamberlina składa się z dwóch części. Część pierwsza zawiera analizę równowagi firmy, działającej w warunkach konkurencji monopolistycznej, w zakresie cen i ilości produktu, który uważany jest za jednakowy u wszystkich producentów. Część druga uwzględnia zróżnicowanie produktów, natomiast cena jest uważana za stałą.

Model Chamberlina przewiduje, że:

- rynkowy popyt na produkty gałęzi podzielony proporcjonalnie pomiędzy wszystkimi firmami z tej gałęzi, czyli na produkty każdej firmy istnieje jednakowy popyt,

67