39

FORMY OCHRONY PRZYRODY

Ochrona środowiska polega na stosowaniu odpowiednich do sytuacji działań, które będą zapobiegać zniszczeniom w środowisku, redukować je albo usuwać zniszczenia powstałe wcześniej. W ochronie środowiska uwzględnia się ochronę środowiska pracy, ochronę środowiska życia człowieka i ochronę przyrody. Ochrona przyrody ma na celu opracowanie i stosowanie sposobów działania umożliwiających zachowanie równowagi biologicznej pomiędzy organizmem a przyrodą, dążenie do utrzymania takiej równowagi, która umożliwiłaby zachowanie świata roślinnego i zwierzęcego i zapewniała możliwość korzystania z zasobów przyrody, możliwość odnawiania się pewnych zasobów oraz kształtowania przyrody zgodnie z potrzebami człowieka.

Zadania ochrony przyrody to głównie:

❖    ochrona krajobrazu przed szkodliwym działaniem gospodarki człowieka,

♦> zapobieganie działaniu naturalnych niszczących sił przyrody (płynąca woda, wiatr),

❖    ochrona zasobów przyrody (bogactwa mineralne, gleba, woda, powietrze).

Zadania te są realizowane przez wykorzystanie odpowiednich nakazów i przestrzeganie zakazów zawartych w odpowiednich ustawach i przepisach. Do obiektów chronionych zalicza się: parki narodowe, rezerwaty przyrody i pomniki przyrody.

Parki narodowe zajmują naczelne miejsce wśród obiektów chronionych, gdyż są to obszary przyrody wyróżniające się ogromną wartością dla nauki, niezwykłym urokiem krajobrazu i wielkim znaczeniem dla kultury narodowej. Zasoby parków narodowych (świat zwierzęcy i roślinny) podlegają całkowitej ochronie, tylko wyjątkowe przyczyny mają spowodować odłowienie zwierzęcia lub zerwanie rośliny i przeniesienie ich poza teren parku. Przypadki takie muszą mieć poważne uzasadnienie uznane za słuszne przez organy zarządzające parkiem narodowym. Kryteria upoważniające do uznania obszaru jako parku narodowego to: musi to być odpowiedni obszar, obejmujący jeden lub wiele ekosystemów wcale lub mało przekształconych przez eksploatację i działalność ludzką i gdzie gatunki roślinne i zwierzęce, układy geomorfologiczne i środowisko przedstawiają szczególną wartość z punktu widzenia naukowego, wychowawczego i rekreacyjnego, oraz w którym występują krajobrazy naturalne dużej wartości estetycznej.

Rezerwaty przyrody są to obszary objęte ochroną o powierzchni z reguły mniejszej niż parki narodowe. Przy tworzeniu rezerwatów przyrody nie bierze się jednak pod uwagę kryterium wielkości powierzchni. Rezerwat przyrody musi mieć wyraźnie sprecyzowany szczególny cel ochrony, inny dla każdego rezerwatu. Rezerwaty zależnie od celów którym służą, dzieli się na: ścisłe i częściowe. W rezerwatach ścisłych prowadzi się działalność wykluczającą ingerencję człowieka, podobnie jak w wydzielonych obszarach parków narodowych, podlegających ochronie ścisłej. W rezerwatach częściowych człowiek stosuje różne zabiegi stosownie do wyznaczonych szczegółowych celów ochrony. Oprócz przytoczonego powyżej podziału rezerwaty klasyfikuje się także w oparciu o podmiot ochrony: rezerwaty leśne, stepowe, łąkowe, torfowiskowe, wodne, krajobrazowe, geologiczne, przyrody nieożywionej i inne. W Polsce najwięcej mamy rezerwatów leśnych, w tej grupie chroni się stare lasy lub puszcze, gdzie zachował się prawie pierwotny charakter, interesujące typy zbiorowisk leśnych, wyspowe stanowiska drzew lub stanowiska w pobliżu gronie ich zasięgu, stanowiska objętych ochroną lub rzadkich drzew jak np.: modrzew polski, cis, brzoza ojcowska, brekinia. Szczególnie ważna jest ochrona w rezerwatach torfowiskowych, a to ze względu na ich ogromne znaczenie gospodarcze, gdyż stanowią one cenne naturalne zbiorniki retencyjne wody. Obecnie dużo uwagi poświęca się rezerwatom krajobrazowym tworzącym wspaniałe tereny rekreacyjne.

Następną grupą obiektów przyrodniczych chronionych w Polsce są pomniki przyrody. Pomniki przyrody są to okazy pojedyncze albo skupienia elementów przyrody ożywionej nieożywionej, wyjątkowo okazałe czy też przedstawiające wartość jako unikaty.