39 (378)

Wiktor Wasniecow, Legendarni wojownicy, fragment

PRZYKŁADOWE PYTANIA

»Dlaczego wybrane przez Ciebie przykłady pochodzą tylko z literatury polskiej?

Historia Polski jest bardzo burzliwa - obfituje w liczne wojny i powstania. Kraj nasz częściej niż inne narażony byt na utratę niepodległości. Na 123 lata znalazł się pod zaborami. Dlatego też w naszej kulturze jedno z najważniejszych miejsc zajmują tradycje patriotyczne Poeci tego okresu sięgają w przeszłość, poszukując wzorców postaw bojowników o wolność. Kreują narodowe mity, które silnie oddziałują na literaturę wojny i okupacji, a także na twórczość powojenną. Wybierając polskie teksty, chciałam pokazać specyfikę naszej tradycji narodowej.

»Jakie kryteria doboru tekstów oprócz sposobów rozwijania motywu zastosowałeś w tej prezentacji?

Wybrane utwory ilustrują ciekawe zjawiska w kulturze. Po pierwsze, wskazują na ciągłość i powtarzalność niektórych znaków. Motyw Bo

symboli patriotyzmu, takich jak Bogurodzica czy Pieśń Legionów Polskich we Włoszech.

W utworach nawiązujących do tego motywu można dostrzec trzy sposoby jego realizacji. Pierwszy to propagowanie modelu poety bojownika i poezji walczącej, czego przykładem są omówione wcześniej teksty - Konrad Wallenrod i Który skrzywdziłeś. Inną metodą jest bezpośrednie nakłanianie do poświęcenia w obronie ojczyzny. Taki perswazyjny charakter mają Hymn (Bogarodzico...) i Póki my żyjemy. Jednym z najpopularniejszych sposobów wypełniania funkcji tyrtejskiej jest kreowanie wzorców osobowych patriotów i bojowników. W ten nurt wpisują się bohaterowie Dziadów cz. III oraz Pieśni o żołnierzach z Westerplatte.

Warto zauważyć, że żywotność tyrteizmu wiąże się nie tylko z dziejowymi kataklizmami, lecz także z naturalną ludzką tęsknotą za uniwersalnymi i wzniosłymi wartościami - honorem, męstwem i stawą.

gurodzicy zapoczątkowany przez średniowieczną pieśń zostaje podjęty przez Słowackiego, a później przez Baczyńskiego. Podobnie jest z funkcjonowaniem Mazurka Dąbrowskiego obecnego w Dziadach, Panu Tadeuszu i liryce wojennej. Po drugie, dowodzą one silnego zakorzenienia literatury w tradycji wywodzącej się ze starożytności. Nie chodzi tu tylko o Tyrtajosa i pierwowzory postaw heroicznych, lecz także

0    biblijną estetykę i symbolikę, co widać w wierszu Miłosza i w opowiadaniu Sobolewskiego.

»Jaką funkcję petni opowiadanie Sobolewskiego w kontekście całego utworu Mickiewicza?

Jest ono częścią obrazu martyrologii młodzieży polskiej uwięzionej podczas procesu filomatów. Odwołanie do prawdziwych zdarzeń

1    postaci oraz zastosowanie realizmu w przedstawianiu losów bohaterów mają uwiarygodnić tezę Mickiewicza dotyczącą sensu cierpienia narodu polskiego w imię spodziewanego w przyszłości wyzwolenia. Polska Chrystusem narodów -takiemu przekonaniu daje wyraz poeta w Wi-dzeniu księdza Piotra, które można potraktować jako komentarz do stów o niewinnej ofierze kończących opowiadanie Sobolewskiego.

►► Dlaczego wykorzystaną kontekstowo w prezentacji pieśń religijną Bogurodzica uważasz za patriotyczny symbol?

W treści Bogurodzicy nie znajdziemy żadnych odniesień patriotycznych. Jednak utwór ten zrósł się z rycerską tradycją średniowiecza i późniejszych epok. Jan Długosz w swojej kronice informuje, że pieśń tę śpiewano pod Warną i Grunwaldem, a więc pełniła funkcję hymnu, zagrzewała do boju. Do uwiecznienia takiej legendy przyczyniły się późniejsze nawiązania wyraźnie interpretujące Bogurodzicę w kategoriach tyrtejskich.

»Czy nie sądzisz, że cytowane stówa Konrada Wallenroda można uznać za Mickiewiczowską krytykę poezji tyrtejskiej? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Autor Konrada Wallenroda z pewnością podaje w wątpliwość metodę zdrady i podstępu w walce ze względu na jej koszty moralne. Natomiast wypowiedź bohatera świadczy raczej o jego duchowym kryzysie całkowicie zrozumiałym po wielu latach wyrzeczeń dla ojczyzny. Chociaż Konrad w tej chwili buntuje się przeciw roli. jaką ma odegrać, to nie rezygnuje ze swojej misji, wypełnia ją do końca. Ten moment słabości podkreśla jego tragizm i uwiarygadnia konstrukcję psychologiczną tego bohatera.

DANUTA GÓRNIAK

BPoeta apelujący o poświęcenie dla ojczyzny stawał się przewodnikiem narodu - Tyrteuszem.