41 (457)

danych podanych przez J. Ślenzak¹ w roku szkolnym 1971/72 objęto u nas opieką dyspanseryjną 25% dzieci i młodzieży uczęszczającej do przedszkoli, szkół podstawowych i średnich. Zły stan zdrowia jest powodem większej męczliwości, trudności w koncentracji uwagi, sta— nów przygnębienia i apatii, zaniżonej samooceny, braku zainteresowań, bierności społecznej, nadpobudliwości emocjonalnej, wywierających niekorzystny wpływ na wyniki uczenia się.

W odniesieniu do dzieci dyspanseryjnych niezbędne jest dostosowanie procesu nauczania do ich wydolności wysiłkowej, która powinna określać stopień trudności wykonywanych na lekcji czynności i zadań. J. Doroszewska² wyróżnia pięć stopni obciążenia wysiłkowego uczniów przewlekle chorych oraz omawia formy odpowiadających im zajęć dydaktycznych. Dzięki uwzględnieniu wydolności wysiłkowej nauczanie zostaje podporządkowane celom procesu rehabilitacji związanym ze zwiększeniem zdolności organizmu do skutecznej walki z chorobą oraz ćwiczenia tych jego funkcji, które zostały uszkodzone.

Oprócz indywidualnego programu postępowania korekcyjno-wyrównawczego w odniesieniu do uczniów dyspanseryjnych są przydatne niektóre zespołowe metody nauczania. Są one wykorzystywane na przykład w szkołach znajdujących się w sanatoriach, szpitalach, zakładach leczniczych, w których prócz terapii jest prowadzony proces nauczania. Mogą w nim mieć zastosowanie takie specjalistyczne metody nauczania, jak system daltoński, metoda projektów, metoda ośrodków zainteresowań Decroly’ego.

Funkcję terapeutyczną spełnia metoda ośrodków pracy wypracowana przez M. Grzegorzewską, stosowana u nas w szkolnictwie specjalnym. Polega ona na bezpośrednim i dokonywanym za pośrednictwem różnych narządów zmysłowych poznawaniem rzeczy i zjawisk będących przedmiotem nauczania, wzbudzających zainteresowania i dodatnie reakcje emocjonalne uczniów. Wymaga to wykorzystania różnych pomocy naukowych, odbywania niektórych zajęć w środowisku naturalnym, na przykład w ogrodzie, na polu, w lesie, włączenia dziecka w wykonywanie atrakcyjnych dla niego czynności przy użyciu materiałów i narzędzi. Metoda ośrodków pracy jako forma działalności

zespołowej kształci również umiejętności współdziałania oraz przeciwdziała egocentrycznemu koncentrowaniu się na własnych schorzeniach i związanych z nimi dolegliwościach.

Przy wypracowaniu metod nauczania dzieci dyspanseryjnych ograniczano się nieraz do określenia techniki oraz ustalenia przydatnych ćwiczeń i pomocy naukowych, bez weryfikacji skuteczności tych metod. Badania tego typu przeprowadził S. Zawistowski³ w odniesieniu do metody gaudialnej stosowanej w nauczaniu geografii w szkole sanatoryjnej w Uzdrowiskowym Dziecięcym Szpitalu Kardiologicznym w Polanicy Zdroju. Metoda gaudialna polega na wykorzystaniu w procesie nauczania różnych atrakcyjnych dla dzieci zadań, gier i zabaw wzbudzających zainteresowanie, przeciwdziałających przedwczesnemu występowaniu zmęczenia, a przez to dostosowanych do wydolności psychofizycznej uczniów.

Jak wykazały przeprowadzone badania, w grupie nauczanej metodą gaudialną zmęczenie uczniów po lekcji było o 31% mniejsze niż w grupie nauczanej za pomocą metod tradycyjnych. Większe o 36% było zainteresowanie tematami lekcji, a wyniki nauczania mierzone testami osiągnięć szkolnych były wyższe o 39%. Metoda gaudialna po dokonaniu jej adaptacji może być przydatna również w nauczaniu innych przedmiotów w odniesieniu do różnych grup dzieci dyspanseryjnych.

155

1

J. ślenzak Uczeń z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju. Warszawa WSiP 1984.

2

* J. Doroszewska Nauczyciel-wychowawca, op. cit.

3

S. Zawistowski Nauczanie dzieci sercowo chorych metodą gaudialną na przykładzie geografii. Nie opublikowana praca doktorska. Opole WSP 1974.