46 (326)

46

skontrolowania podanego uogólnienia. Dla uniknięcia częstego powtarzania terminów i dla krótkości użyjemy następujących symbolów:

I = dźwięczność,

A;= bezdźwięczność,

S = głoska szczelinowa,

T = głoska zwarta.

Znaki dla dźwięczności schematycznie przedstawiają nam widok szczeliny głosowej w krtani, mianowicie zbliżenie zupełne wiązadeł głosowych — dźwięczność i rozsunięcie ich — bezdźwięczność. Dwa ostatnie znaki przedstawiają dwie typowe głoski danych kategorii.

A więc obserwujemy jeszcze następujące upodobnienia, wszystkie wsteczne:    ^:    T.'7"^:'r_rr.

(1) . IS 4- AS: wchodzić, nowszy, -s^kedy-. fsetefa »

(2) . IS -f AT: wpuścić, ławka, Francuzka, s£%4->    -

(3) . IT j| AT: babka, łódka, łebka.    ** ⁽

(4) . IT -j- AS: grubszy, młodsza.

(5) . AS 4- IT: prośba, kośba.

(6) . AT + IT: liczba. ^r    »    ^    . i .

Poprzednio omówiliśmy już wypadki:

(7) . AS 4- IS: Świnia;

(8) . AT -f IS: kwiat,

które, jak widzieliśmy, przedstawiały upodobnienia postępowe (afrykaty pomijamy); te osiem wypadków wyczerpuje więc wszystkie możliwe połączenia głosek zwartych i szczelinowych..

£^56»)Zatrata dźwięczności na końcu wyrazu

Oprócz bezdźwięcznego sąsiedztwa drugim czynnikiem zatraty dźwięczności w spółgłoskach zwartych i szczelinowych jest położenie spółgłoski na końcu wyrazu, wymawiamy bowiem wyrazy takie, jak bób, dziad, Bóg, wyraz, Zbaraż, kurz, Sieradz, krew, z bezdźwięczną spółgłoską wygłosową. Jest to stałe zjawisko w języku polskim, nie jest jednak jakąś koniecznością fizjologiczną, jak można by przypuszczać, gdyż są języki, jak angielski i francuski, zachowujące dźwięczność spółgłoski w takiej pozycji; niemiecki, zaś pod tym względem jest podobny do polskiego. Mówimy przy tym o wyrazie polskim, wymówionym osobno, gdy bowiem ściśle się łączy z następującym, mamy do czynienia już ze spojeniem międzywyrazowym, por. § 52.