48 (284)

U. l>:fefRt*.5ta.o. UoefUMki. i> kicrwatki. r.Y>V,mi    ;vr>'.h'uv.-iV''. Wnwewł iWij

:^!.FWOT3-8J-0|.|<4O'-O, • I., wnpwn asm

wisk ekstremalnych (susze. powodzie, huragany) związanych ze zmiennuścią klimatu, ec> niewątpliwie powinno mieć wpływ na ocenę kosztów gospodarczych i społecznych ocieplenia, ponieważ takie zjawiska przynoszą największe straty (IPCC 2007; Kożu-ehowski, Przybylak 1995: 7).

Przyrost temperatury będzie zróżnicowany geograficznie. Większe zmiany będą dotyczyły wyższych szerokości geograficznych oraz zimy. Ocieplenie w zimie będzie wyższe o 50-100% od średniego w wysokich szerokościach geograficznych półkuli północnej. Także temperatura nad lądami będzie szybciej wzrastać niż nad oceanami.

5.4 Skutki globalnego ocieplenia

Globalne ocieplenie powoduje i będzie powodować bardzo różnorodne konsekwencje klimatyczne i pozaklimatyczne. Ich zgeneralizowany zakres i wzajemne relacje przedstawia rycina 5.2. Należy zw rócić uwagę, żc choć skala prognozowanych zmian maleje wraz z postępem badań, to na koniec wieku będą one poważne.

Rvc. 5.2. Konsekwencje globalnego ocieplenia

Źródło: opiacowanic własne.

5.4.1. Zmiany cyklu hydrologicznego i cyrkulacji atmosferycznej

Ogólnie wzrost temperatury spowoduje wzmożenie procesów zachodzących w globalnym systemie hydrologicznym - w szczególności intensywniejsze staną się parowanie i opady. Koncentracja pary wodnej nad oceanami w latach 1988-2004 wzrastała 1,2% (± 0,3) na dekadę, a od początku XX w. łącznic o 5%. W ślad za tym w latach 1900-2005 zaobserwowano wzrost ilości opadów, ale dotyczy to przede wszystkim obszarów powyżej 30* szerokości geograficznej północnej, głównie wschodu Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Europy Północnej, A/ji Północnej i Środkowej. W strefie międzyzwrotni-kowej dla odmiany następuje spadek ilości opadów (przynajmniej od lal 70. XX w.):

It l)ut*»iv4<> li vhr/:n,l- li KirłM«?A-«ki.<X'*nw?nw»v»HV*0ry»»Aiir*j,w, W.intywu?(•:« ISBN WR.M-fll-l5«$-H. C l:v WN PWN JK«

w Sahelu, basenie Morza Śródziemnego, Afryce Południowej i w części Azji Południowej. Przyszłe zmiany będą prawdopodobnie kontynuacją dotychczasowych trendów.

W wysokich szerokościach geograficznych nastąpi wzrost opadów zimą i wzrost za wartości wilgoci w glebie. Powstanie jednak możliwość występowania ostrzejszych susz i powodzi w niektórych miejscach. Na pustyniach warunki staną się bardziej ekstremalne (z. kilkoma wyjątkami) będą hardziej gorące, a tylko nieznacznie wilgotniejsze. Można się spodziewać, że na dość dużej części obecnych obszarów suchych i półsuchych deficyt wody pogłębi sic, powodując intensyfikację pustynnienia i erozji.

W umiarkowanych szerokościach geograficznych ocieplenie klimatu spowoduje zanik pokrywy śnieżnej, zmniejszenie retencji gruntowej, podniesienie poziomu wód gruntowych. Zwiększenie rozmiaru i częstości opadów burzowych oraz wzrost parowania będą sprzyjać powodziom i długim okresom niskich stanów wody w rzekach oraz nasileniu erozji wodnej gleb.

Nastąpią też wielkoskalowe zmiany w cyrkulacji atmosferycznej, co przede wszystkim będzie skutkiem częstszego występowania El Nino. Huragany, tornada będą występować coraz częściej, a intensywność najsilniejszych z nich może wzrosnąć w stosunku do współczesnych o 40-50%.

5.4.2. Zmiany poziomu mórz i oceanów

Przy wzroście w XX w. temperatury powietrza o 0.76°C poziom mórz wzrósł o 17 (12-22) cm. Tempo podnoszenia się poziomu morza rosło: w latach 1961—2003 wynosiło średnio 1.8 mm/rok, a w okresie 1993-2003 - 3.1 mm/rok.

Główna przyczyną było termiczne rozszerzanie objętości wody - w lalach J 961-2003 średnia temperatura powierzchniowych warstw oceanu światowego (do 700 m) wzrosła

0    0,rc. Spektakularnym wyrazem ocieplania się oceanów jest kurczenie się pokrywy lodu pływającego, występujące w szczególności na półkuli północnej. Wc wrześniu 2007 r. pięciodniowe minimum pokrywy lodowej było najniższe w historii i wynosiło 4.13 min km ', wobec średniego minimum z lal 1979-2000 wynoszącego 6.74 min km ' (NSIDC 2007).

Do początków XX w. topnienie lądolodów w niewielkim stopniu przyczyniało się do wzrostu poziomu mórz. Powodem tego jest zwiększona zawartość pary wodnej w atmosferze. powodująca większe opady śniegu na obszarach okołobiegunowych. Rosnące tempo topnienia nie rekompensowało kumulacji śniegu. Obserwuje się jednak przyspieszenie topnienia lądolodów - Grenlandia traci 239 km' lodu rocznie, wobec 89 knr w połowie lat 90. XX w. (Chcn, Wilson, Toplcy 2006: 986-990). Również badania na półkuli południowej sugerują przyspieszenie topnienia lodów - kurczy sie 87% / 244 badanych an-tarktycznych lodowców (Cook i in. 2005:541-555 ). Dane tc sugerują, że topnienie lądo-lodu może następować szybciej niż przewidują obecne modele globalnego ocieplenia.

Zmiany poziomu mórz w przy szłości jest bardzo trudno oszacować. Do końca wieku należy się spodziewać wzrostu poziomu morza od 18 do 59 cm. Nawet tak nieznaczne podniesienie poziomu mórz spowoduje jednak poważne koszty społeczne

1    ekonomiczne, ponieważ obszary nadmorskie są z reguły gestu zaludnione i stosunkowo dobrze rozwinięte gospodarczo. Wzrost poziomu morza o 30 cm spowodowałby konieczność wydatkowania 5UU min funtów na rozbudowę tzw. Tharaes Barrier w Wielkiej Bry tanii. Przy obecnych sposobach ochrony wzrost poziomu morza o 50 cm oznaczałby

JLDJL