4 (1585)

Rys 1.1. Modele rynku

1.2. POPYT I OKREŚLAJĄCE GO CZYNNIKI

Popyt na dane dobro jest to. ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt efektywny - jest to popyt, przy którym chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

Popyt potencjalny - jest to popyt nie poparty możliwościami dochodowymi.

W zależności od motywacji nabywców popyt można podzielić na trzy kategorie: funkcjonalny, niefunkcjonalny i spekulacyjny.

Popyt funkcjonalny wynika z cech jakościowych Janego dobra - jest funkcją jego wartości użytkowej.

Popyt niefunkcjonalny wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych na użyteczność danego dobra; może się zmieniać w zależności od zachowania się innych konsumentów.

Popyt spekulacyjny wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości.

Popyt jest funkcją wielu zmiennych. Należą do nich:

a)    cena,

b)    pozacenowe determinanty popytu:

-    dochody nabywców,

-    ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych,

-    oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej,

-    gusty i preferencje nabywców,

-    zmiana liczby i struktury ludności.

Ustalenie związku między zmianami popytu a zmianami tylko jednego z czynników możliwe jest wówczas, jeżeli zastosuje się klauzulę ceteris paribus. Oznacza to następujące postępowanie badawcze: jeśli jakaś wielkość jest określona przez kilka czynników i chcemy uchwycić związki między zmianami tej wielkości a zmianami jednego z nich, przyjmujemy, że inne czynniki nie zmieniają się. Jeśli chcemy zbadać zależność między popytem (P_p) a ceną (c), zakładamy, że czynniki pozacenowe nie zmieniają się.

1.2.1. Popyt a cena

Zależność między popytem a ceną jest na ogół zależnością odwrotną. Wzrost ceny powoduje spadek popytu, spadek ceny powoduje wzrost popytu. Graficznie możemy to przedstawić w następujący sposób (rys. 1.2).

Rys. 1.2. Typowa krzywa popytu

Wzrost ceny z C\ do c₂ powoduje spadek popytu z Q\ do Q₂, i odwrotnie, spadek ceny z c₂ do c\ powoduje wzrost popytu z Q₂ do Q_h Poruszanie się po krzywej popytu w górę lub w dół jest graficznym odzwierciedleniem reakcji popytu na zmianę ceny. Zmiana ceny powoduje dwojaki efekt: substytucyjny i dochodowy. Wzrost ceny jednego dobra narusza dotychczasową strukturę cen, czyni to dobro relatywnie droższym. Skłania to nabywcę do rezygnacji z dobra relatywnie droż-

9