53 (210)

ranymi przez młodzież a oferowanymi przez system edukacyjny drogami zawodowymi. Trzy drogi edukacyjne oferowane młodzieży po etapie kształcenia podstawowego (droga kształcenia średniego ogólnego, średniego zawodowego i zasadniczego zawodowego) definiowały zarazem szanse dalszej mobilności kształceńiowo-zawodowej (por. Frąckowiak, 1986, Szymański, 1988, Kwieciński, 1990), pełniły więc funkcję rozrządową w przebiegu dalszej kariery zawodowej młodego człowieka.

Nie jest to jednak tylko polska specyfika. Dla przykładu, na znaczne nierówności także na brytyjskim rynku pracy, na którym występuje głęboko zakorzenione nierównouprawnienie, wskazują badania przywoływane w pozycji Youth and Ineąuality pod redakcją Batesa i Riseborougha (1993). Autorzy dowodzą, że wkraczanie na określoną drogę zawodową uwarunkowane jest na rynku brytyjskim kwalifikacjami, jakie nabywa jednostka w ciągu pierwszych szesnastu lat życia. To z kolei jest niezwykle silnie powiązane z klasą społeczną, z której wywodzi się jednostka, jej płcią determinującą prawdopodobny wybór charakteru pracy oraz z jej pochodzeniem etnicznym czy lokalizacją geograficzną środowiska życia człowieka. Wiele z tych relacjonowanych badań wikła się w pułapkę determinizmu strukturalnego, nie do końca wierząc w możliwości wolnego wyboru jednostek oraz tak ważny przy dokonywaniu wszelkich wyborów życiowych czynnik, jakim jest subiektywnie odzwierciedlana przez młodzież rzeczywistość społeczna, która pośredniczy we wszelkich procesach decyzyjnych (nie tylko obiektywne nierówności społeczne, ale także to, jak są one odbierane przez jednostkę, wpływa na zawodowe projekty i wybory).

Na obecnie funkcjonującym polskim rynku edukacji i pracy zachodzą liczne zmiany - zarówno ewolucyjne (np. pluralizacja oferty edukacyjnej - powstanie alternatywnego wobec szkolnictwa publicznego sektora oświatowego prywatnego i niepublicznego, żywiołowy rozwój bardzo zróżnicowanych treściowo i organizacyjnie kierunków kształcenia i typów szkół, obejmujących znacznie szerszą niż dotychczas paletę możliwości i szans funkcjonowania na rynku pracy), jak i znacznie bardziej gwałtowne - związane choćby z reformą ustroju szkolnego i niezbyt konsekwentnie wdrażanymi przeobrażeniami dostosowującymi polską edukację zawodową i kształcenie ogólne do wymogów współczesności¹³.

W obecnych warunkach rację bytu traci klasycznie pojęta edukacja zawodowa (niepewność związana z rozwojem rynku pracy destabilizuje sektor kształcenia zawodowego zorientowanego głównie na praktykę (por. Futyma, 2002) i przygotowywanie do objęcia określonej roli zawo-

¹³ Podstawowe kwestie związane z priorytetami edukacyjnymi w skali europejskiej rozstrzyga m.in. Biała Księga UE Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa oraz Raport J. Delorsa Edukacja - jest w niej ukryty skarb.

53