6 (1277)

lub też korzystają z oszczędności gospodarstw domowych, oferowanych im przez system finansowy, w formie kredytów, lub innych instrumentów finansowych (akcji, obligacji).

Pierwotny schemat ruchu okrężnego uzupełniono w schemacie 2 o strumienie oszczędności i inwestycji oraz produkcję dóbr inwestycyjnych. Do produkcji dóbr inwestycyjnych (tak samo jak do konsumpcyjnych) wykorzystywane są czynniki wytwórcze dostarczane podmiotom przez gospodarstwa domowe. Zakupy inwestycyjne obrazują wzajemne zależności i obroty pomiędzy przedsiębiorstwami. Oszczędności za pomocą instytucji systemu finansowego (banki, giełda, fundusze inwestycyjne) transferowane są do przedsiębiorstw, które zgłaszają popyt na środki finansowe (w postaci np. zapotrzebowania na kredyty) niezbędne im do rozwoju. Przedsiębiorstwa chcą się rozwijać - gdyż przynosi im to wyższe zyski - oraz muszą się rozwijać - z uwagi na występującą konkurencję.

Ruch okrężny z uwzględnieniem państwa

Omówione przykłady uwzględniały tylko dwa podmioty (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Do schematu możemy wprowadzić także inne instytucje, głównie państwo, które w warunkach gospodarki rynkowej odgrywa bardzo ważną rolę, będąc właścicielem części przedsiębiorstw, tworzące instytucje świadczące usługi o charakterze publicznym a także oddziałujące na rynek za pomocą różnych instrumentów. Jest ono traktowane także jako zbiorowy konsument i organizator produkcji. Państwo generalnie spełnia trzy podstawowe funkcje; polityczną, społeczną i gospodarczą. Aby skutecznie je pełnić musi mieć własne dochody. Państwo nie prowadzi działalności wytwórczej, sięga zatem na zasadzie przymusu do dochodów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, wykorzystując atrybut władzy.

Dochody państwa kształtowane są generalnie przez podatki; bezpośrednie (Td) płacone głównie od dochodów ludności i zysków firm, oraz pośrednie (Te) zawarte w cenach dóbr i usług - uiszczane w momencie zakupu danego towaru (VAT i akcyza - szerzej na ten temat w rozdziale dotyczącym polityki fiskalnej).

Wydatki państwa najogólniej możemy podzielić na dwie grupy:

-    wydatki na dobra i usługi (także osób pracujących w sferze budżetowej) (G),

-    płatności transferowe typu; świadczenia społeczne; zasiłki, stypendia, dopłaty do rent,.. (B).

Schemat nr 3 Przepływy finansowe pomiędzy gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i państwem

GOSPODARSTWA

PAŃSTWO

PRZEDSIĘBIORSTWA

/

/

Y+ B - Td

dochody rozporządzalne

Y

dochody czynników produkcji,

9