5 (2281)

150

Głoskami samodzielnymi artykulacyjnie, powstającymi w wyniku upodobnień żywych, są tylko spółgłoski, natomiast do alofonów pozycyjnych należą zarówno warianty samogłoskowe, jak i spółgłoskowe. Opis upodobnień przeprowadzimy zgodnie z powyższym rozróżnieniem.

7.2. Powstanie głosek samodzielnych

7,2.1. Spółgłoski dziąsłowe [ćj, [j], [S], [ź j

Spółgłoski te powstają w wyniku zmiany miejsca artykulacji głosek zębowych [c], [j], [s], [z], kiedy te znajdą się przed głoskami dziąsło-wymi je], [jł ], [3], [z], jak np. w następujących ciągach fonicznych:

[|ec cekolad_fęJ

[noc Sara] -

[stse^ Jłv’i] ~ [vu^ źouńeźy]

[rosculać] -

[s sumem] — [z ^emem] — [z żalu] -

♦    [jle*_w£ekolad₍ę J,

♦    [noc^Sara],

>    [stse^^żv’i],

>    M^żoyńeży],

♦    [roSculać],

>    [-^sumem],

■> [ż^emem],

[-żalu].

Spółgłoski [£], [^] mogą łeż powstawać w rezultacie zmian w zwar-to-wybuchowych alofonach pozycyjnych [t] i [d] (zob. rozdział 7.3.2.1.) pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy przed zwarto-szczelinowymi

[q. £), W. [21, Por.:

[matcyny] —....... ....... » [ma-cyny]

[potSepnońć]_[poćsepnońó]

[fsrud Jun.gl’i]-^ [fsru.Juągl’i]

[podzućic]-► [porzucić] 7,2*2, Spółgłoski środkowojęzykowe: [ć], [jj, (ś), [zj, [n]

Wymienione spółgłoski środkowojęzykowe powstają z głosek przedniojęzykowo-zębowych: [c] z [e] lub [t]_t [j] z [j] lub [d], [s] z [s] lub [§], [z] z [z] lub [ź], [ń] z [n], których miejsce artykulacji może ulec zmianie pod wpływem następujących po nich w ciągu fonicznym głosek:

[ćMj], [s], [i], [ń]-

W praktyce szkolnej zjawisko to nazywane jest upodobnieniem pod względem miękkości.