60 (204)

.1 tefenseita.C [WniMi D Kiwwwłl:    '.Miiic/ł,iWr<r«i ^ai'

:SBN'9?MMH IM95-0. •' !•; WV FWN 2>Hl^

dowal wyginięcie ok. 200 gatunków ryb. Reliktowy skorupiak skrzeloplywka bagienna (Branchincctapaludosa) zniknął pod koniec lat 60. XX w. ze Stawu Dwoistego w Tatrach prawdopodobnie wskutek zarybiania stawu (1 lillbricht-Ilkowska 1908: 31.33):

• wtórne wymieranie (efekt kaskadowy) jako konsekwencja istnienia zależności między organizmami. Po zniknięciu tzw. gatunków zwornikowych, odgrywających klu czową role w strukturze owych zależności, następuje dramatyczna zmiana składu gatunkowego układu. Tego typu zjawisko obserwowano na wyspie Barro Colorado w Panamie. Wytępienie dużych drapieżników (jaguarów, pum i orłów harpii) spowodowało zniknięcie tam mrówkolowów małych i wielu gatunków drzew. Stało się tak. ponieważ wielkie drapieżniki polowały na średniej wielkości drapieżniki (pekari, małpy i ostronosy) i nasionojady ( aguti. paka). Wraz z wytępieniem wielkich drapieżników populacje ich ofiar wzrosły. Rozmnożone średnie drapieżniki wyjadały mrów-kołowy i ich jaja. a nasionojady zahamowały rozmnażanie się tych gatunków drzew, które produkują duże nasiona (Diamond 19%: 4,si).

Bogactwo istniejących form życia nie jest rozmieszczone na Ziemi równomiernie-koncentruje się w wilgotnych łasaeh równikowych, rafach koralowych, zaroślach Afryki Południowej (Jynbos) i Australii Zachodniej (kwongan). Rozmieszczenie głównych obszarów o największej różnorodności biologicznej na Ziemi przedstawia rycina 7.1.

Szacuje się. że ponad 50%, a może nawet 90%, gatunków zamieszkuje wąski pas wokół równika, w wilgotnym losie równikowym, który zajmuje 7% powierzchni lądów. Najbardziej destruktywnym dla bogactwa gatunkowego na Ziemi ludzkim działaniem jest wobec lego niszczenie wilgotnych lasów równikowych. O bogactwie gatunkowym puszczy tropikalnej świadczy to. że Edward Wilson na jednym drzew ie w jednym rezerw acie w Peru znalazł 43 gatunki mrówek, a w faunie całej Polski występuje ich 75. Peter Ashton na 10 jedno-hektarowych poletkach na wyspie Kalimantan znalazł 700 gatunków drzew, tyle samo, ile jest w całej Ameryce Północnej (Polskie studium... 1992, Solkołov 1990:217-228).

Innym, obok wilgotnych lasów równikowych, środowiskiem, którego niszczenie może spowodować drastyczne obniżenie różnorodności biologicznej, są rafy koralowe. W wyniku ludzkiej działalności zniknęło już 5-10% pierwotnie istniejących raf. Podstawowe przyczyny to wzrost temperatury oceanów, zamulanie raf koralowych rosnącymi ilościami osadów niesionymi przez rzeki wskutek wycinania lasów, rozwoju rolnictwa, górnictwa, prowadzenia pogłębiania cieków wodnych; zagospodarowywanie wybrzeży powodujące zwiększoną ilość ścieków odprowadzanych do mórz. przelowionie ryb raf koralowych oraz polowania za pomocą ładunków wybuchowych (dozwolone w 40 krajach): wykorzystanie koralowców do produkcji materiałów budowlanych (np. na cc ment w Indiach i Sri lance), handel koralami (1,5 min kg rocznie) oraz. nadmierna lokalnie turystyka (Brown, Kane. kodnian 1995: 116-117).

7,5 Motywy ochrony bogactwa gatunkowego

Można postawić tezę, że życic ludzkie jest możliwe tylko w różnorodnym św ięcie. Tym samym pr/.yroda staje się wyznacznikiem działania, a różnorodność biologiczna-warunkiem kulturowym. Kultura zależy od świata roślin i zwierząt w tym sensie, że środowisko tworzy dyspozycje do życia ludzkiego: gospodarcze, spoieeznc, artystyczne, a także i moralne (Zięba 1995: 120).

Iv OltłfjiWo. O iMtfjWHl' II Kiriraweki. w«-j    ii^.hAii Vi«. Ur.mnwi :'!•:*

ISBN WK-RJ-O I- IJ«5 0.« l-v WN PWN J|>;«

Ryt. 7.1. Obszaiy o największej różnorodności gatunkowej na Ziemi

Źródło: HitninirMityhtit/iitls (3X17).