6 (506)

t»*m silniejsze skojarzenie między działającymi ^bodźcami a tą . /.yndcścią. W kilkanaście lat później ^wiegxlzeiue to''poddaj krytyce T-.lman argumentując. że wielkość nagrody wpływa n-._ft tylt- na procesuczenia .de ile na wykorzystanie tego, czego osobnik był się nauczył. Badania prowadzone według talk zwaliło schematu czynnikowego potwierdziły słuszność tego poglądu. W tyipowym eksperymencie ćwiczy¹ się pewną czynność stosując jako nagrodę w jednej grupie zwierząt małą, w drugiej zaś dużą porcję pokarmu. Po kilkunastu próbach zamienia się nagrody w obu grupach. W rezultacie pojawia się gwałtowna zmiana poziomu wykonania widoczna już w następnej próbie. Zwierzęta, którym podwyższono nagrodę, zaczynają reagować p.jdobnie albo lepiej niż zwierzęta otrzymujące dużą nagrodę od początku treningu, te zaś, którym nagrodę obniżono, reagują podobnie albo i gorzej niż grupa od początku trenowana za pomocą małej nagrody (Zeaman, cyt. za: Hilgard i Marąuis, 1968, s. 138 n.). Tak gwałtowne zmiany nie mogłyby się pojawić, gdyby wielkość nagrody jakoś wpływała na sam proces uczenia się podczas tych kilkunrstu prób przed zamianą nagród.

Do innych natomiast wniosków prowadziły badania nad warunkowaniem klasycznym. Wielokrotnie okazywało się, że siła bodźca bezwarunkowego ma wpływ na przebieg i wynik warunkowania. Stosując opisany schemat eksperymentu Spence (cyt. zaTHilgard i Marąuis, 1968, s. 299) stwierdził, że silny podmuch powietrza będący bodźcem bezwarunkowym w warunkowaniu reakcji mrugania u ludzi podwyższa (w porównaniu ze słabym podmuchem) zarówno wykonanie, jak j uczenie się.

JSkoTo siła bodźca    determinrv^łr matem

.wariinkowertn moto-przewidywać, że -wielkość nagrody (i analogicznie — wielkość kary) będzie wpływać na siłę, z_riakq dzia-, ła mechanizm antycypacyjny. a_zatem na pozycją da-nęj struktury regulacyjnej wśród¹ innych, uruchamianych w tyciej samej sytuacń. Oto prosty przykład: dziecko idzie do szkoły. Cała ta sytuacja (droga, drzewa, ruch itd.) może wywołać w nim co najmniej dwie konkurencyjne antycypacje: „obraz” przyjemności związanych z wagarami i „obraz” przyjemności związanych ze szkołą. Im większa była nagroda za przyjście dziecka do szkoły (im atrakcyjniejsi byli koledzy, życzliwsi nauczyciele i ciekawsze

lekcje), tym większa szansa, że antycypacja druga pokona pierwszą przychodzenie do szkoły stanie się czynnością dominu-

te*-

^Zasada, iż nagroda duża jest lepsza od nagrody małej, ma, rzecz jasna, swoje ograniczenia^/} niektórych pomówimy <w podrozdziale 7.

3. Opóźnienie nagrody

.Mówiąc o opóźnieniu nagrody ir.iuny na myśli czas urłvwajq--cv miedzy zakończeniem nrzez wychowanka uozadauei czynności ii otrzymaniem nagrody. W badaniach nad warunkowaniem klasycznym stwierdzono, ze dla większości reakcji warunkowych optymalny odstęp czasu między bodźcem warunkowym a bezwarunkowym wynosi 0,5 ± 0,25 sek; zwiększanie tego odstępu prowadzi do spadku siły reakcji warunkowej (Hilgard i Marquis, 1968, rozdz. 6). W bardziej naturalnych warunkach efekt opóźnienia nagrody daje się do pewnego stopnia skompensować działaniem mechanizmów genenrlizacji . wtórnego wzmocnienia, tak że nawet przy wielominutowych odstępach uczenie się jeszcze zachodzi, zawsze jednak możemy obserwować zjawisko, które be-hawioryści nazywają gradientem opóźnienia wzmocnienia (zob. rysunek 2.3.).

Wynika stad bezpośrednio, że_    <in mLr

pinnim- Tiim e iszvć oucjżn-.gr.ic nagrodyCo prawda. n;e zawsze iest możliwe --podawanie nagrody zarr.z no zakończeniu nożadanei cz\-ppości_T może to bowiem kolidować z innymi czynnościami wychowawcy, może też przeszkadzać wychowankowi w wykonywaniu jakiejś dłuższej sekwencji czynności^1 tu nagradzanie żetonowe okazuje swa w.-zsznsć nad tradycyjnym.Nauczyciel prowadzący wykład nie może go przerwać, by pochwalić ucznia, że ten n:e reaguje na zaczopk; kolegi z sąsiedniej ławki, ale z pewnością może doń podejść i położyć żeton na pulpicie.

sposobem or/.yiwdzjąłama Aktowi opóźnienia nagrody jest •werbalne odtworzenie svtuac:i, w kt Ninna sie pojawić. Gdy wychowawca kierujący odrabianiem lekcji w domu dziecka nagradza wychowanka pod koniec półtoragodzinnego okresu pracy, mała jest szansa, by ta nagroda utrwaliła jakieś swoiste czynności Jeśli jednak doda on przed wręczeniem