71 (162)

1 IMrfB«*«U.' • liiif/irnki. I>    (A->Vnm '.'.\Ai»vł,i₁'»->i-oV,rv;.v W:r<'.tu> ,l:io

:SBN 93MMM I Jj. • I- WN ?WN 2>:<lfr

0    2C0 ICO CCC 800    !C00    '2C0    1400

BBI '200 I 2C0D    12CK5G

Ryc. 9.3. Charakterystyka globalnych trendów dcforcstaęji według typów lasów w latach 1990-2005 Źiud:o: Globu! Forcu (2006: 27).

regionów i subregionów więcej niż 50% ogólnej ilości pozyskiwanego drewna otrzymuje się jedynie z 10 gatunków drzew. Wyjątkami są Ameryka Środkowa i Południowa, Azja Południowa i Południowo-Wschodnia oraz Afryka Środkowa i Zachodnia, gdzie różnorodność gatunkowa jest szczególnie wysoka. Rzadkie gatunki drzew i te wysoko cenione ze względu na drewno czy inne użytki su przynajmniej w części ich zasięgu zagrożone wymarciem. Szacuje się, że na skutek gospodarczych działań człowieka ok. 5% rodzimych gatunków jest także zagrożonych wyginięciem.

9/ł. Niszczenie wilgotnych lasów równikowych

Współcześnie wilgotne lasy równikowe największą powierzchnię zajmują w Amery ce Południowej. Rosną przede wszystkim w nizinnej części dorzecza Amazonki, na północnych stokach Wyżyny Brazylijskiej, na wschodnich stokach Andów i południowych stokach Wyżyny Gujańskicj. Znikomą powierzchnię zajmują w Ameryce Środkowej. W Afryce wilgotne lasy równikowe występują głównie w Kotlinie Konga aż po góry Mi tum ha na wschodzie oraz nad Zatoką Gwinejską. Mocno przetrzebione, występują też na wschodnim Madagaskarze oraz Maskarenach, Seszelach i Komorach. Poludnio-woazjalyckic lasy stanowią ok. 22% powierzchni wilgotnych lasów równikowych. Jeśli chodzi o Oceanię, lo występują one przede wszystkim na Nowej Gwinei i pozostałych wyspach Mclanczji. W Australii natomiast zajmują wyłącznic północno-wschodni skraj półwyspu Jork.

Do najważniejszych negatywnych zmian w lasach, spowodowanych działalnością ludzką, zalicza się niszczenie wilgotnych lasów równikowych. Zajmują one obszar drugiego (południowego) pasa leśnego na Ziemi. Brazylijski ekolog, Jose I.utzenberger, określi! niszczenie wilgotnych lasów równikowych mianem nąjwiększcgo holocaustu, od kiedy powstało Życic (Wilczyński 1993: 30—31).

U INiV/»ńvo O VtoR96U: I! ki*l:nrA>Jti.^    .<r,o    '1»:K

ISBN 9?M(341-15^541. C Uv WN PWM 2K«

Charakterystyczną cecha wilgotnych lasów równikowych jest ogromne zróżnicowanie gatunkowe. W dżungli żyje ok. 50-70% wszystkich gatunków flory i fauny. Prowadzone losowo badania na wybranych obszarach puszcz okolorównikowych wykazały, ze na 1 Liii rośnie średnio 200-300 gatunków drzew. Hora stanowi tu potencjalny bank genetyczny. którego zasoby można by wykorzystać do wytwarzania farmaceutyków, środków ochrony roślin i innych przydatnych substancji oraz do doskonalenia gatunkowej i genetycznej bazy rolnictwa. Większość z 1300 gatunków roślin używanych przez Indian do celów leczniczych pozostaje nierozpoznana przez dzisiejszy świat nauki. Około 1/4 lekarstw stosowanych w Stanach Zjednoczonych wyprodukowano korzystając z roślin rosnących w dżungli. Barbarzyńskie niszczenie dżungli daje się więc porównać jedynie ze spaleniem książek przed ich przeczytaniem (Figurski 1985: 19-20. Winpenny 1995: 41).

Flora i gleba wilgotnych lasów równikowych zawierają 20-100 razy więcej związków węgla niż rośliny i gleba uprawna. Niszczenie puszcz, okolorównikowych powoduje więc przedostawanie się rocznie do atmosfery miliardów ton dwutlenku węgla i metanu, co intensyfikuje efekt cieplarniany. Dewastacja wilgotny ch lasów równikowych wpływa nie tylko na regulację stosunku gazów w powietrzu atmosferycznym, ale i na obieg wody w skali regionalnej, a nawet globalnej. Ich wycinanie prowadzi do zmniejszenia ilości opadów na wylesionych obszarach. Delorestacja powoduje ocieplanie lokalnego klimatu. Według badań prowadzonych w Nigerii i Amazonii temperatura gleby na terenach wylesionych wzrosła średnio o 5^JC. Podobnie wzrosła średnia dobowa temperatura powietrza w Nigerii od 3^K do 6"C. a w Amazonii od l'^: do 3ⁿC. Przyspieszona erozja, katastrofalne powodzie. zamulenie systemów irygacyjnych, zmniejszenie retencji itp. są kolejnymi skutkami niszczenia wilgotnych lasów równikowych ( Brown 1990:416-418, Winpenny 195:39).

Większość obszarów zajmowanych przez wilgotne lasy równikowe ma jałowe gleby inicjalne. Rozwój bujnej roślinności dżungli jest możliwy dzięki temu, że potrafi ona pobierać składniki pokarmowe z powierzchni gruntu z błyskawicznie rozkładającej sic martwej materii organicznej. W łaśnie w tych lasach może więc zachodzić intensywna produkcja biomasy nawet na słabych glebach. Zniszczenie choćby jednego elementu tego ekosystemu może w konsekwencji doprowadzić do zagłady pozostałych. Wprowadzanie natomiast na miejsce wyciętych połaci lasu upraw rolniczych czy wypasu bydła prowadzi do ucieczki substancji odżywczych (główna ich pula została usunięta wraz z biomasą drzew), wzmożonej erozji gleb i jest przedsięwzięciem skazanym na nicpowo dzenie w dłuższej perspektywie czasowej. Dewastacja wilgotnych lasów równikowych jest procesem nieodwracalnym, ponieważ praktycznie nic można ich odtworzyć w rzadko zresztą podejmowanych próbach wtórnego zalesiania.

Dżungla jest środowiskiem życia i stanowi gwarancję zaspokojenia potrzeb wielu milionów ludzi. Zagłada dżungli wpływa więc także w drastyczny sposób na życie tubyl czej ludności. Ludy pierwotne na przestrzeni wieków przyswoiły sobie prawa rządzące puszczą. Nauczyły się „brać” z lasu tyle. ile można, by go nie zniszczyć. Przez wieki były częścią ekosystemu, a nie jego pogromcami. W zderzeniu z. cywilizacją ginie typowy dla pierwotnych mieszkańców ty ch regionów, głęboko związany z otaczającą przyrodą sposób gospodarowania.

Według badań prowadzonych wśród czterech plemion indiańskich żyjących w Amazonii 50- 80% gatunków występującej tam flory i fauny stanowi bazę ich egzystencji. W Amazonii 85% białka zwierzęcego w diecie stanowią ryby. Jadalne owoce wytwarza tam 128 gatunków roślin. W Tajlandii poznano dotąd 168 gatunków roślin, które mogą

IJ9