7

b)    zasada komunikacji — nawiązanie int.e^vnkrji ⁿp^nr||>i ⁿa jasno-ści i precyzji używanych noieć. symboli lub terminów, rozumienie swoich intencji i wypowiedzi, ról i przedsięwzięć (właściwa interpretacja komunikatów werbalnych i niewerbalnych przez obie strony interakcji). Pracownik socjalny i klient mają prawo nie zgadzać się ze sobą, czy też prezentować odmienne preferencje do sposobu postrzegania lub rozwiązania problemu, ale muszą się rozumieć;

c)    zasada indywidualizacji - koncentruje się na tym, by pracownik socjalny, korzystając z zasobu wiedzy i własnego doświadczenia zrozumiał, że jego klient, będący w określonej sytuacji problemo-wej, choć jest podobny do całej klasy ludzi w analogicznej sytuacji, musi być traktowany wyjątkowo. Pracownik socjalny widzi specyfikę jego trudności oraz złożoności problemu i stara się pomagać ze zrozumieniem: Jakie wzory zachowań są dominujące w jego relacji z otoczeniem i jak można je wykorzystać w procesie pomocy? Jakie są potrzeby i oczekiwania klienta nie tylko w odniesieniu do instytucji, ale przede wszystkim względem pracownika socjalnego?

d)    zasada uczestnictwa - aby podopieczny był w stanie przełamać swą niechęć do aktywności i odzyskać równowagę psychiczną oraz zaangażować wszystkie swoje siły w proces działań korygujących i naprawczych, musi od samego początku aktywnie i świadomie uczestniczyć w tym procesie. Pracownik socjalny już od nawiązania pierwszego kontaktu stara się określić charakter tego uczestnictwa poprzez zastosowanie tzw. kontraktu socjalnego;

e)    zasada zaufania i poszanowania prywatności - by klient mógł w pełni uczestniczyć w procesie rozwiązywania swoich problemów, był w stanie zaakceptować pracownika socjalnego jako swojego powiernika i doradcę, musi mieć przekonanie, że wszystkie informacje, jakich udziela w trakcie wywiadów, zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek rozwiązania jego problemów i w takim zakresie, w jakim on sobie tego życzy. Nic mogą~byc one także przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym os oh zaangażowanych w proces pomocy.

Obecnie zasady pracy socjalnej w tym aspekcie obwarowane są dodatkowymi regułami zawartymi zarówno w Kodeksie etycznym pracownika socjalnego oraz Ustawie o ochronie danych osobowych;

c>

U

^si

f

|

i,-

0 zasada samoświadomości - zarówno pracownik socjalny, jak 'i klient mają własny system motywacji i oceny zjawisk. Należy jednak umieć oddzielić stosunki z podopiecznym - czjdi motywację zawodową i konieczność służenia pomocą potrzebującym — od osobistych preferencji czy uprzedzeń.

Każdy pracownik socjalny spotyka się w swej codziennej praktyce zawodowej z dużą liczbą problemów i osób wywodzących się z różnych (często zmarginalizowanych) środowisk, prezentujących różne systemy wartości. W takiej sytuacji trudno często uniknąć osobistych impulsów, będących efektem własnych doświadczeń i przeżyć²³, toteż świadomość własnej roli i relacji z podopiecznym jest kwestią niezwykle ważną.

4.2.5. Opracowanie diagnozy indywidualnego przypadku

Procedura opracowania diagnozy indywidualnego przypadku jest złożona i obejmuje kolejne etapy działań zgodne z metodologią pracy z indywidualnym przypadkiem, poddając analizie określone elementy sytuacji indywidualnej i społecznej jednostki. W praktyce socjalnej i opiekuńczo-wychowawczej analiza powinna uwzględniać te wszystkie elementy, które są istotne z punktu widzenia opracowania trafnej diagnozy i dalszego planu pracy z przypadkiem.

Poniżej podaję przykładowy schemat diagnozy dziecka - ucznia lub podopiecznego jakiejś instytucji opiekuńczo-wychowawczej.

1.    Dane osobowe

(nazwisko i imię, wiek, miejsce zamieszkania - w przypadku ujawniania analizy przypadku innym osobom dla celów metodycznych, dane osobowe powinny być utajnione lub celowo zmienione / fikcyjne).

2.    Zdefiniowanie problemu, który dotyczy ucznia, wychowanka lub podopiecznego

(w początkowej fazie opracowania studium warto nadmienić, co zadecydowało o zainteresowaniu się właśnie tym przypadkiem, poprzez np. ujawnione w ostatnim czasie: trudności adaptacyjne, materialne, zdrowotne, interpersonalne lub w przypadku ucznia - trudności dydaktyczne: gorsze oceny lub oceny negatywne, brak koncentracji uwagi na lekcjach, niska efektywność w wypełnianiu zadań szkolnych, brak prac domowych, unikanie niektórych lekcji - ucieczki z nich, itp.; trudności wychowawcze: neuro-tyczność, agresja lub apatia, nieprzestrzeganie przyjętycn zasad zachowa-nia się, konflikty z nauczycielami lub uczniami, unikanie bezpośredniego kontaktu z wychowawcą lub nauczycielem, spóźnianie się, nieobecności na niektórych lekcjach, niewykonywanie poleceń, brak zaangażowania w pracę społeczną lub inną działalność na terenie szkoły, manifestowanie wrogo-^2,1 D. Lalak, op.cit., s. 232.

101