8 9 (5)

To wszystko, co odnosiło się do „naukowości” w sensie ogólnym, jak na to już wskazywaliśmy, zachowuje szczególną swoją ważność, również gdy chodzi o stosunkowo młode nauki pedagogiczne, poddane tym bardziej ustawicznemu oddziaływaniu bodźców, m.in. w formie domagania się ustawicznych innowacji (co ma zresztą zawsze miejsce gdy chodzi o wychowanie)¹*.

2.1.3. Miejsce pedagogiki wśród innych nauk

Bardzo często wyłania się problem miejsca pedagogiki wśród innych nauk i jej relacji z nimi. W tym względzie warto sięgnąć zwłaszcza do istniejących propozycji systematyki fundamentalnych nauk.

Różne są oczywiście kryteria podziału nauk. Najgzęściej jako fundamentalną zasadę ich oddzielania uznaje się podziały ze względu na obszar badań (np. w odniesieniu do kategorii ontycznej, charakteru badanej rzeczywistości, stopnia wiedzy) oraz ze względu na metodę¹⁹.

Najpierw zaprezentujemy prostą i unifikującą systematykę fundamentalnych nauk, a następnie, ukazując inne kryteria podziału, zostaną przedstawione także niektóre współczesne propozycje.

2.I.3.I. Ogólny podział fundamentalnych nauk i jego kryteria

W rzeczywistości, jak stwierdza S. Kamiński, nie mamy uporządkowania epistemologiczno-metodologicznego, które uwzględniałoby na równi wszystkie zalecane zasady podziału. Stosując, jako fundamentalną zasadę oddzielania nauk, kryterium obszaru badań, a wtórnie, szeroko pojętą metodę badań, uporządkowanie nauki może przebiegać w taki sposób:

A.    Nauki o przedmiotach traktowanych bardziej uniwersalnie:

I.    Formalne:

1) logika

a.    logika formalna,

b.    eurystyka, metodologia nauk,

c.    historia logiki, dydaktyka logiki)²⁰;

II.    Realne.

B.    Nauki o przedmiotach traktowanych bardziej partykularnie²¹.

Z. Kwieciński (red.), Demokracja a oświata. Kształcenie i wychowanie, Toruń, PTP, 1996, s. 114-118.

¹⁸    Zob. C. N a n n i, Educazione e scienze deWeducazione, s. 86-87.

¹⁹    Zob. S. Kamiński, Nauka i metoda, s. 271-272.

²⁰    Wyliczone są według następującego kryterium: a. dyscypliny bardziej teoretyczne, b. dyscy pliny bardziej praktyczne, c. metanauki.

²¹    Zob. S. Kamiński, Nauka i metoda, s. 272-273.

Przy szerokim rozumieniu znaczenia pojęcia „nauka”, za jakim się tutaj opowiadamy, możemy je odnieść do całości wytworzonej wiedzy ludzkiej i tego rodzaju ujęcie przedstawiamy w niżej zamieszczonym schemacie unifikującej systematyki fundamentalnych nauk. Stanowi on ilustrację jednej z wielu propozycji ogólnej klasyfikacji nauk:

Jest to systematyzacja przeprowadzająca dychotomiczne podziały, według i wstępujących zasad: