88

Jacek Błeszyński

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Dziecko autystyczne a wczesna diagnoza i organizowanie systemu wsparcia rozwoju

Autyzm, jeden z zespołów chorobowych u dzieci, od chwili wyodrębnienia go w 1943 roku przez Leo Kannera uległ w klasyfikacji głównie zawężeniu terminologicznemu, jak również precyzyjniejszemu określeniu kryteriów diagnostycznych. Pierwsze próby określenia etiologii autyzmu nie przyniosły zadawalających efektów, powstało natomiast wiele niesprawiedliwych mitów upatrujących w rodzinie (a szczególnie w relacjach z matką) czynnika wywołującego chorobę¹. Niektóre z tych koncepcji do tej pory mimo ich obalenia wpływają na stosunek społeczeństwa tak do osób z autyzmem, jak i ich rodzin. Szczególnej analizy krytycznej doczekała się teoria wpływu matki na nawywołanie autyzmu u dziecka, jako osoby najbardziej związanej i najczęściej przebywającej z dzieckiem. Zgodnie z kulturowym obrazem - wspaniale ukazanym w studium Alfreda i Franęoise Braunerów (1988) - najczęściej upatrywano winę w matkach, rodzicach. Przedstawiona koncepcja Bruno Bettelheima (Terlecka, 1994), jakkolwiek ukazująca rozwojowy wymiar autyzmu, odpowiedzialnością obarczała rodziców, jako niewydolnych opiekunów dziecka. Niewątpliwie koncepcja ta ma swoje podłoże w pierwszym ujęciu przyczyn autyzmu przedstawionym przez L. Kanera - zaburzenia procesu komunikacji pomiędzy dzieckiem a rodzicami. Dopiero przełom lat 90. ubiegłego stulecia, pod wpływem analizy krytycznej, jak również lepszego systemu diagnostycznego diametralnie zmienił podejście do autyzmu jako zaburzenia rozwojowego, zaś przyczyn autyzmu zaczęto upatrywać głównie w czynnikach biologicznych, genetyce (często skłaniając się do koncepcji polietiologicznej). Dzięki ewoluowaniu poglądów na temat autyzmu, jego etiologii i przebiegu, jak również możliwości rozwojowych powstała propozycja szerszego ujęcia autyzmu, jako zabu-

1

Ewa Pisula zaliczyła do nich: 1 autyzm, jako zaburzenie afektywne, 2. rodziców tych dzieci określano jako „zimnych” i racjonalnych, 3. brak występowania w autyzmie zaburzeń neurologicznych, 4. dzieci te miały charakteryzować się potencjalnie wysokim poziomem inteligencji, 5. pochodzą z rodzin należących do wyższych klas społecznych (Pisula 2000).