89 (119)

wiązywały albo do 8, z, albo do %, np. pi*&ć — piszę, wiązać wiążę oraz węch — węszyć, noga — nóżka.

W tym układzie w XII—XIII wieku zaszły trzy ważne zmiany: 1) spółgłoski miękkie t', d zmieniły się na 6, f; 2) spółgłoska miękka f zmieniła się na f, tj. na głoskę złożoną r¹; 3) powstała nowa spółgłoska /. Później, w XIV—XV wieku, stwardniały spółgłoski c', i', 6, j, S, & oraz w gwarach mazowieckich', małopolskich i północnośląskich rozwinęło się mazurzenie. W ciągu XV— XVI wieku spółgłoski miękkie wargowe w niektórych pozycjach w wyrazie traciły miękkość, natomiast spółgłoski tylnojęzykowe fc, g w połączeniach ky, gy i ke, ge miękczyły się na JH_f gi, J&e, ge.

3. Zmiana spółgłosek V, d, r na ć, t, i r

Jeszcze pisarz w „Bulli“ z r. 1136 wymawiał głoski miękkie t, if, r, ponieważ stale zapisywał je przez f, rf, r, np. Costol, Chotan, Milodat, Gnezden, Stralec, Crepc, co należy czytać: kośtol, Chotan, Miło d ad, Gniezden, Strałek, Kfepk. Już jednak w r. 1153 zapisano nazwę Bartozege, tj. Barto jeje, a w przywileju trzebnickim z r. 1204 w paru przykładach występuje głoska ć zamiast t, np. Cessata ‘Cieszęta’, Cih 'Cich\ W „Kazaniach świętokrzyskich" już zwykle jest 6, np. cemnicy ‘ciemnicy’, chała ‘ciała’, milucka ‘milućka’, iesc ‘jeść’ w znaczeniu ‘jest’, poc ‘pięć’, hochal ‘chociał’, mes kacy ‘mieszkaci’. Bywa także i, np. doracy ‘doradzi’, cacydlo ‘kadzidło’, chociaż zwykle głoski ^ i | zapisywane są tutaj tradycyjnie jeszcze przez d, np. cadidlem ‘kadzidłem’, bodę ‘będzie’, ide ‘idzie’, gde ‘gdzie’, jak pobuda lub pobucha ‘pobudza’, po droce *po drodze’, narodene 'narodzenie’.

W „Kazaniach świętokrzyskich" stale jeszcze tradycyjnie pisane jest r zamiast rz, np. ręko ‘rzeką’, preto ‘przeto*, prez ‘przez’, rech ‘rzecz’, grehy ‘grzechy’, ale już w r. 1231 zapisano narzaz ‘podatek w mięsie’ od narzazać. Potem, w XIII wieku, mamy coraz częściej zapisy typu prsewod ‘przewód’, Zacrseno ‘Zakrzewo’. W „Psałterzu floriańskim" pisownia rz jest już normalna, np. rzeko, rzecz, przed, krzywi. Wymawiano jednak tę głoskę do XVII wieku jako drżącą i niejednolitą, tj. z wyraźnym początkowym r i coraz silniejszym S na końcu; podobnie jak obecne czeskie f.

80