92 (155)

95

Błony biologiczne

Błony biologiczne występują we wszystkich znanych układach biologicznych zdolnych do samodzielnego życia. Oddzielają one komórkę od środowiska, a w komórkach eukariotycznych (btony śródplazma-tyczne) dzielą również wnętrze komórki na mniejsze obszary o zróżnicowanych funkcjach.

Składniki błon biologicznych

Składnikami błon biologicznych są lipidy i białka. Wzajemny stosunek tych składników może być różny w różnych błonach, a ich ułożenie też bywa zmienne.

Lipidy błonowe

W błonach występują trzy główne typy lipidów: fosfolipidy, glikolipidy i steroidy (patrz rozdz. Budowa i właściwości lipidów, str. 67). Steroid cholesterol jest głównym składnikiem błon komórkowych zwierząt, ale nie występuje u prokariotów. Jego zawartość w poszczególnych błonach komórki różni się znacznie. W błonie komórkowej erytrocytów stanowi prawie ¹/₄ masy lipidów, w błonach mitochondrialnych i siateczki śródplazmatycznej jest go tylko kilka procent. Rośliny zawierają mało cholesterolu, ale z kolei występują w nich inne steroidy, głównie sitosterol i stigmasterol o budowie podobnej do cholesterolu.

Podstawową strukturą błony jest dwuwarstwa lipidowa utworzona z fosfolipidów (rys. 62.). Są one cząsteczkami amfipatycznymi, ponieważ tylko biegun hydrofilowy (główka) oddziałuje swobodnie z wodą, a hydrofobowe łańcuchy kwasów tłuszczowych (ogonki) unikają kontaktu z wodą, gromadząc się w środku dwuwarstwy. Pomiędzy łańcuchami, które zbliżą się do siebie na szczególnie małą odległość, może dojść do powstania oddziaływań (sił) van der Waalsa (patrz rozdz. Siły van der Waalsa, str. 13). Właściwości lipidów decydują o płynności błony.