96 97 (9)

Przyjęto obecnie następujący podział palników rtęciowych w zależności od temperatury rtęci oraz powstającego w palnikach ciśnienia:

1.    Palniki o wysokim ciśnieniu (1 do 10 atmosfer) i g o-rących parach rtęci (tzw. hot ąuarlz — „gorące lampy kwarcowe"). Elektrody palników są torowane, dają łatwiejszą emisję elektronów z rozgrzanej katody, rozrzedzony argon ulega zjonizowaniu i przewodzi prąd. Ciepło wzbudzone w luku elektrycznym powoduje wytwarzanie par rtęci i ich rozgrzanie. Pary rtęci są zjonizowane przez kolizję (zderzenie elektronów) i dają emisję promieni UV. Palnik daje emisję w zakresie widma od 5800 A do 1850 A.

2.    Palniki o średnim ciśnieniu (0,1 atmosfer) par rtęci (stosowane w tzw. „lampach indukcyjnych").

3.    Palniki o niskim ciśnieniu (0,001 atm.) (tzw. cold quartz — „zimna lampa kwarcowa"), gdy uzyskuje się świecenie zjoni-zowanej rtęci i widmo rtęci skutkiem wyładowań jarzeniowych w rurkach kwarcowych zawierających bardzo małe ilości rtęci oraz rozrzedzony argon. Emisja z palnika daje 90°/o promieni UV o długości fali 2537 A.

4.    Palniki Philipsa. Łuk rtęciowy wytwarza się przy niskim ciśnieniu. Wewnętrzną powierzchnię rurki kwarcowej pokrywa warstwa fosforu, która pochłania promienie UV, dając wtórną emisję (reemisję) promieniowania o dłuższej fali w zakresie widma od 2537—4400 A. Palnik posiada tzw. zimną katodę, ale do wytworzenia łuku wymaga włączenia wyższego napięcia prądu (przez transformator).

Palniki argonowo-rtęciowe (ryc. 22)

Palnik zaliczamy do tzw. „gorących o wysokim ciśnieniu". Palnik ma kształt rurki prostej lub wygiętej w postaci litery U. Zbudowany jest z topionego szkła kwarcowego, opróżniony z powietrza, lecz wypełniony rozrzedzonym argonem, posiada dwie elektrody, do których doprowadzony jest prąd zmienny, skutkiem czego każda z elektrod staje się na przemian „gorącą katodą" emitującą elektrony. Palnik włączony w obwód prądu zapala się automatycznie, ponieważ rozrzedzony argon umożliwia przepływ elektronów.

Niewielkie ilości rtęci znajdują się w okolicy biegunów palnika (w pobliżu elektrod). Rtęć jest w ilości wystarczającej do wytworzenia łuku świetlnego i ulega całkowicie wyparowaniu w okresie pracy palnika. Ponieważ ilość pary rtęci jest stała, ciśnienie w palniku oraz intensywność promieniowania nie ulegają wahaniom. Elektrody w postaci pałeczek z tungstenu są szczelnie osadzone na obu końcach rurki. Obwodowy odcinek elektrody wtopiony jest w szkło palnika. Elektrody mogą być torowane, dają wówczas emisję elektronów przy stosunkowo niższej temperaturze. Elektrody mogą być również zbudowane w ten sposób, że na ich dośrodkowych końcach osadzone są po trzy płytki (o kształcie miseczek), jedna nad drugą. Miseczki te są z niklu, a przestrzeń pomiędzy nimi wypełniona jest tlenkami metali ziemnych. Po włączeniu prądu elektrody rozgrzewają się do 800°C. Rurka nad elektrodami jest zwężona i zawiera perforowaną przesłonę, przez którą elektrony wyzwolone z elektrod oraz pary rtęci przedostają się do wnętrza rurki. Elektrony wyzwolone z rozgrzanej elektrody katodowej zwiększają zjo-nizowanie argonu, wywołując jego świecenie (łuk świetlny z argonu). Rozgrzanie elektrod powoduje parowanie rtęci i łuk świetlny z argonu przetwarza się na łuk świetlny z par rtęci (ryc. 23).

Palnik wymaga napięcia około 200 V w chwili zapłonu, po czym napięcie na jego końcówkach nieznacznie się obniża. Na bocznej powierzchni palnika znajduje się metalowa smuga (pasmo na szkle). Jest to płaszczyzna kondensatora, która w obwodzie zasilającym lampę połączona jest z jedną z okładek kondensatora, włączonego w ten obwód równolegle. Ustaloną intensywność emisji z łuku świetlnego uzyskujemy po 3—5 minutach od chwili zapłonu. Odczyn rumieniowy (pierwszego stopnia) uzyskujemy z nowego palnika w ciągu 1 minuty z odległości 100 cm.

Do lamp kwarcowych typu Bacha używamy palników typu S 500 (średniej wielkości). Małe lampy przenośne wyposażone są w palniki tego samego kształtu z oznaczeniem S 300. Do lamp Jesionka lub dużych sufitowych modeli używamy mocniejszych i wydajniejszych palników, oznaczonych typem S 750 (ryc. 24).

Praca palnika argonowo-rtęciowego. Gdy palnik zostaje włączony w obwód prądu, uzyskujemy zapłon palnika. W rurce występuje świecenie argonu w jasnoróżowym kolorze. Kondensatorowa okładka palnika (zewnętrzne metalowe pasmo na szkle) jest zewnętrzną, pozorną okładką kondensatora. Wewnętrzną okładką kondensatora staje 7 — Medycyna fizykalna

97