97 (86)

i    < liMTf.ińJti. I* Ku&tr*iC. Mmi ™łiw/ł,i,»nMt(fv" Wirnw Mi*

:SBN 97MMM I<495-0. • !«; WM PWN

populacji ludzkiej, ubytek terenów bielonych, odpady żywności stanowiące stabilne źródło pokarmu dla zwierał. Szczególnie ważne znaczenie ma w mieście roślinność. Główną jej rolą jest kształtowanie zdrowego środowiska życia człowieka. Roślinność spełnia w mieście funkcje estety czne. Większe tereny zieleni zmniejszają uciążliwość czynników szkodliwych. W ich bowiem wnętrzu zanieczyszczenie powietrza jest niniejsze, mniej dociera hałasu, panuje lepszy mikroklimat niż na pobliskich ulicach. Są wiec one dobrym miejscem wypoczy nku. Mogą też tworzyć systemy przewietrzające miasto. Znakomitym rozwiązaniem są ogrody działkowe (jeśli nic są usytuowane w miejscach mogących grozić skażeniem upraw). Przynoszą korzyści w sensie psy chicznym, fizy cznym i ekonomicznym mieszkańcom miasta, zapewniając im możliwość obcowania z naturą i przyczyniając się do ochrony zdrowia.

Szczególne nasilenie negatywnych zjawisk istnieje w szybko rozrastających się miastach krajów rozwijających się, w których władze publiczne nic są w stanic właściwie zarządzać i nic nadążają z adekwatnym do tempa migracji ze wsi rozwojem infrastruktury. Powstają slumsy, w których degradacja środow iska i zachorowalność (choćby na choroby związane z brakiem dostępu do czystej wody i sanitariatów) przyjmują nieraz kata strofalne rozmiary-

Wpływ urbanizacji na przemiany w środowisku ma także aspekty pozytywne: w mieście efektywniej można wykorzystywać zasoby, eliminować zanieczyszczenia łatwiej (i po niższych kosztach jednostkowych) jest zorganizować systemy recy klingu odpadów. Koncentracja ludności w mieście ułatwia obejmowanie ochroną obszarów poza miastem - rozproszone osadnictwo ogranicza możliwości powoływania obszarów chronionych (Pebley 1SW8: 382).

Urbanizacja powoduje również problemy społeczne. Miasto, niezależnie od ustroju i części świata, stwarza specyficzne warunki życia, które nic sprzyjają człowiekowi. Mała ilość przestrzeni, zatłoczenie, a zarazem anonimowość, stosunkowo mała liczba elementów przyrody ożywionej, szybkie tempo życia sprzyjają powstawaniu licznych stresów. nerwicom, wzrostowi przestępczości itp.

iMĄWoteo. O vł«7;nu- i: K».*lrwA^i.f\-knm* ,i.-.o-a»hwp»-r-.\Ait    Wm/ira>(•;»<

ISBN 9?8-k3JlM5tt* n r Uv WN PWN

13

Przyczyny kulturowe, naukowe I techniczne degradacji środowiska

13.1. Przyczyny kulturowe

Najprościej ujmując, kultura to całokształt duchowego dorobku społeczeństwa. Jest on stale utrwalany, uzupełniany oraz przekazywany z pokolenia na pokolenie w postaci wzorów zachowania, symboli i wytworów materialnych. Kultura obejmuje normy etyczne i estetyczne uznawane przez daną społeczność, przyjęte sposoby opisu rzeczywistości, instytucje społeczne, obyczaje, zachowania symboliczne (ceremonie taneczne, teatralne, grzebania zmarłych irp.), zasady- współżycia społecznego oraz wy korzystywane formy materialne (style sztuki, architektury, dobra materialne itp.). które są odzwierciedleniem wymienionych kategorii i symboli. Sposób postrzegania przyrody przez ludzi i ieh stosunek do niej są więc zjawiskami kulturowymi.

Jako przyczyny kulturowe degradacji środowiska określa się przyczyny związane zc sposobem postrzegania przyrody przez ludzi oraz systemami wartości, którymi kierują się oni w swoim postępowaniu wobec środowiska. Można je sklasyfikować w dwóch kategoriach. Są to:

•    przyczyny filozoficzne, związane z ogólnymi zasadami wyjaśniania i postrzegania zjawisk przyrodniczych oraz ich relacji ze światem człowieka;

•    przyczyny etyczne, związane z dominującymi systemami wartości, z których wyniku określony stosunek ludzi do świata przyrody.

Jako przyczyny filozoficzne degradacji środowiska przyrodniczego uznaje się te systemy filozoficzne, które rozpowszechniły i utrwaliły obraz człowieka jako istoty odrębnej od środowiska przyrodniczego i dominującej nad nim oraz traktujące kulturę i świat przyrody przeciwstawnie.

Tradycja Zachodu, a także tradycja Bliskiego Wschodu opierają się na podstawach filozoficznych akcentujących odrębność ludzi od świata przyrody, co ma przełożenie i na stosunek do przyrody w tych kulturach, i na postrzeganie wierzeń religijnych sprowadzające kategorię nakazu religijnego do relacji ..człowiek człowiek" i „człowiek -bóg". „Właściwie całemu procesowi budowania cywilizacji towarzyszyło zjawisko fizycznego i psychicznego alienowania się człowieka ze środowiska przyrodniczego. Traktował je jedynie jako materiał, tworzywo, z którego konstruował wedle własnego pomysłu i przekonania swój odrębny świat” (IY burski 1994:25-26). W historii myśli europejskiej