98 (119)

98

♦    dla centryczności osi celowej - oś celowa lunety powinna przecinać się z osią obrotu instrumentu,

♦    dla limbusa - krąg podziałowy powinien być osadzony centrycznie względem osi obrotu.

Luneta geodezyjna w instrumentach geodezyjnych spełnia funkcję urządzenia celowniczego. Działanie lunety polega na tworzeniu za pośrednictwem układu optycznego zwanego obiektywem rzeczywistego, odwróconego obrazu przedmiotu. Okular powiększa ten obraz, dając nowy, prosty względem poprzedniego, powiększony i urojony. Obraz przedmiotu i siatka celownicza będą widziane ostro wówczas, gdy znajdą się w płaszczyźnie obrazu rzeczywistego, utworzonego przez obiektyw.

W nowych typach lunet zastosowano soczewkę ogniskującą, której zadaniem jest zmiana odległości ogniskowej obiektywu. Soczewka ogniskująca przesuwana w lunecie pomiędzy obiektywem i okularem powoduje, że obraz jest tworzony w płaszczyźnie nieruchomej siatki celowniczej okularu. Siatki celownicze (krzyże kresek) w lunecie to odpowiednio rozmieszczone linie, naniesione na szklanej płytce umieszczonej w polu widzenia okularu (rys. 3.5).

Z lunetą wiąże się pojęcie osi celowej. Osią celową lunety nazywamy prostą łączącą środek optyczny obiektywu ze środkiem siatki celowniczej. Płaszczyzna pionowa przechodząca przez oś celową nazywa się płaszczyzną celową lub płaszczyzną kolimacyjną lunety. Lunetę charakteryzują trzy parametry: powiększenie, pole widzenia i jasność.

Powiększeniem lunety nazywamy stosunek wielkości przedmiotu widzianego przez lunetę do wielkości tego przedmiotu widzianego gołym okiem (nieuzbrojonym) lub stosunek kąta widzenia obrazu przedmiotu obserwowanego przez lunetę do kąta widzenia tego przedmiotu gołym okiem.

Powiększenie lunet w instrumentach geodezyjnych waha się w granicach od 5 do 50.

Rys. 3.24. Teodolit Theo 080A Zeissa: a) widok ogólny, b) obraz mikroskopu odczytowego