9 (664)

9

3. ODPŁYW WODY Z TERENÓW DOLINOWYCH

Odprowadzenie wody z obiektu do odbiorników może następować w postaci spływu powierzchniowego lub gruntowego. Część odpływu gruntowego może w korzystnych warunkach hydrogeologicznych zasilać niżej leżące warstwy wodonośne.

Odbiornikami mogą być rzeki, cieki wodne, rowy odwadniające, naturalne zbiorniki wodne: jeziora, stawy oraz sztuczne zbiorniki retencyjne. Ilość wody docierającej do zbiorników w postaci spływów powierzchniowych lub dopływu gruntowego zależy od mikroreliefu i pokrycia powierzchni terenu roślinnością, właściwości fizycznych i wodnych gleb, warunków hydrogeologicznych, klimatycznych oraz wielkości i stanu odbiorników.

Warunki fizjograficzne mają zasadnicze znaczenie w kształtowaniu się spływu powierzchniowego. Woda gromadzi się i stagnuje w bez odpływowych obniżeniach terenowych, w odciętych starorzeczach lub w bezspadkowych rowach. Odpływ powierzchniowy może być ograniczony występowaniem wzdłuż cieków lub rowów odpływowych tzw. warg, mających kształt grobelek. Powstają one podczas wylewów naturalnych wskutek sedymentacji cięższej zawiesiny znajdującej się w wodzie, tworzą się także z niewłaściwie rozplantowanych namułów wydobywanych z dna rowów podczas konserwacji. Liczne przykłady takiego niekorzystnego mikroreliefu spotkać można na Żuławach. Intensywność odprowadzania wody z obiektu za pomocą istniejącej sieci melioracyjnej zależy od jej parametrów technicznych i konserwacji.

3.1. Założenia do gospodarki wodnej w małych zlewniach rolniczych

Człowiek od zarania dziejów podejmował różnorakie działania dla poprawy bilansu wodnego, a szczególnie dla ograniczenia skutków klęsk żywiołowych jakimi są powodzie i susze. Budował wały przeciwpowodziowe, zbiorniki wodne, systemy melioracyjne itp. Działania te w dużym stopniu umożliwiły rozwój cywilizacyjny i gospodarczy, lecz również spowodowały niekorzystne zmiany w środowisku przyrodniczym. Aktywność gospodarcza człowieka przyczyniła się w wielu przypadkach do zmniejszenia naturalnej zdolności retencyjnej zlewni. Szybkie odprowadzenie wód wiosennych i po opadach atmosferycznych pogorszyło strukturę bilansu wodnego (zwiększenie zmienności sezonowej) oraz zmniejszyło i tak małe naturalne zasoby Polski. Na terenie prawie całego kraju w wyniku naturalnych procesów i działań technicznych nastąpiło obniżenie poziomu wód gruntowych oraz obserwuje się zmniejszenie przepływów w ciekach. Szczególnie dotkliwy niedobór wody występuje w okresie wegetacyjnym, a zwłaszcza gdy suche lato poprzedzone jest bez śnieżną zimą. Metody ochrony i zapobiegania zagrożeniom wywołanym wodą można podzielić na dwie grupy:

■jl dostosowanie ekstremalnych zjawisk przyrodniczych do potrzeb człowieka tzn.

uniezależnienie się od zmiennych warunków przyrodniczych. Decydującą rolę odgrywają < tu rozwiązania techniczne, jak wały przeciwpowodziowe, zbiorniki wodne, systemy melioracyjne,

- dostosowanie działalności człowieka do występujących zjawisk przyrodniczych, tzn. takie zagospodarowanie i użytkowanie terenu, aby występujące zjawiska przyrodnicze w możliwie małym stopniu oddziaływały ujemnie na życie i działalność gospodarczą człowieka.

Większą uwagę zwraca się obecnie na drugą, proekologiczną metodę.** Należy jednak zdać sobie sprawę, że przy obecnym stanie zagospodarowania zlewni i dolin rzecznych oraz dużej gęstości zaludnienia nie wydaje się być możliwym znaczne ograniczenie skutków zjawisk ekstremalnych poprzez dostosowanie się człowieka do tych zjawisk (np. wysiedlenie^ ludzi z terenów zagrożonych powodzią). Niezbędne są więc nadal urządzenia techniczne zarówno dla ochrony przed powodzią jak również przed suszą a w tym regulacja stosunków wodnych dla potrzeb rolnictwa. Równolegle jednak powinny być podejmowane działania